آیا باید رمان های دونده هزارتو را بخوانیم؟

    رمان‌های دونده هزارتو (The Maze Runner) نوشته‌ی جیمز دشنر (James Dashner)، جزو پرفروش‌ترین رمان‌های ادبیات داستانی نوجوانان هستند و پس از ساخت فیلم‌هایی سینمایی برپایه‌ی آن‌ها، بیشتر شناخته شدند و امروزه همچون نمونه‌های خوبی برای توصیف داستان‌های پادآرمان‌شهری و پسارستاخیزی، که در آن‌ها شماری نوجوان نقش قهرمان داستان و نجات‌دهنده جهان را ایفا می‌کنند، به شمار می‌روند.

   در این نوشتار به شناساندن سری رمان‌های دونده هزارتو و نویسنده‌ی آن‌ها می‌پردازیم، و همچنین سخنی درباره‌ی فیلم‌هایشان هم خواهیم داشت تا در نهایت ببینیم آیا باید این رمان‌ها را بخوانیم یا خیر. در ادامه با پی‌اس آرنا همراه باشید.

   سری دونده هزارتو پنج رمان را در بر می‌گیرد:

• The Maze Runner
• The Scorch Trials
• The Death Cure
• The Kill Order
• The Fever Code

   داستان درباره‌ی گروهی نوجوان به نام «گلیدرها» است که در یک منطقه جنگلی و عجیب‌وغریب قرار گرفته‌اند. این منطقه که «گلید» نام دارد، با چهار دیوار بلند پوشیده شده که به یک هزارتو می‌رسند، و هر شب با فروشُدِ خورشید بسته شده و دوباره در سپیده‌دم باز می‌شوند. در پشت این دیوارها هزارتویی قرار گرفته که همیشه در حال دگرگون‌شدن بوده و پر از موجودات ترسناک و بیومکانیکی به نام «گریورها» است. در نقطه‌ای از گلید، یک آسانسور زیرزمینی قرار دارد که هر ماه یک فرد جدید را وارد منطقه می‌کند، و هیچ‌کس هم نمی‌تواند سوار آن شود و ببیند راه‌اش به کجا ختم می‌شود. این فرد، که در ابتدا به‌دست سایر نوجوانان «گرینی» نامیده می‌شود، تمامی خاطرات گذشته‌اش، به‌جز زبان گفتاری و سایر مهارت‌های فردی، به‌طور کامل از بین رفته است. این فرد تنها نام‌اش را به یاد دارد و نمی‌داند از کجا آمده، آمدن‌اش بهر چه بود، و  به کجا می‌رود…!

   این افراد همگی زیر نظر شرکتی به نام «WICKED» هستند و هدف‌شان پیدا کردن راهی برای گذر از هزارتو است. برای این کار، برخی از گلیدرها به نام «دونده‌ها»، هر روز به هزارتو می‌روند تا پیچ‌وخم آن را بررسی کرده و راه خروجی پیدا کنند. با آغاز نخستین رمان، شخصیت اصلی داستان، «توماس»، وارد گلید می‌شود. بعد از مدت کوتاهی، آسانسور یک دختر بیهوش را هم وارد گلید می‌کند. این نخستین باری است که در یک ماه دو نفر وارد می‌شوند، و همچنین او نخستین دختر در بین نوجوانان است. این دختر می‌گوید «همه‌چیز تغییر خواهد کرد»، افزون‌براین، یک نوشته همراه‌اش است که می‌گوید او آخرین فردی است که به گلید راه پیدا می‌کند.

   دونده‌ها همیشه در درازای روز به هزارتو می‌روند و پیش از شامگاه بازمی‌گردند، چون می‌دانند کسی نمی‌تواند از تاریکی هزارتو و گریورها جان سالم به‌در ببرد. ولی توماس شبی را در هزارتو سر می‌کند و سپیده‌دم بازمی‌گردد. این رخداد به همراه اتفاقات دیگری که افتاده، مانند آن دختری که سروکله‌اش پیدا شد، منجر می‌شود همه‌ی نوجوان‌ها نسبت به توماس احساس سوءظن و کنجکاوی داشته باشند. در ادامه او به همراه سایر شخصیت‌های داستان تلاش می‌کند از راز هزارتو و کسانی که آن‌ها را در این مکان قرار داده، پرده بردارد.

   سه رمان نخست، داستان شخصیت‌ها را برای حل معمای هزارتو و رودررو شدن با شرکت WICKED بازگفت می‌کنند؛ همچنین هر چندفصل یک‌بار، گذری به گذشته هم می‌زنند تا شناخت بیشتری از شخصیت‌های اصلی به خواننده بدهند. ولی دو رمان بعدی، گونه‌ای اسپین‌آف به شمار می‌روند و با دست گذاشتن روی گذشته، نحوه‌ی نابودی زمین و همچنین ساخت هزارتو و شرکت WICKED را به نمایش می‌گذارند.

   رمان‌های دونده هزارتو ، در ایران به‌دست چند ناشر مانند «نشر باژ» و «نشر افق»، و به‌دست برگرداننده‌هایی از جمله «آیدا کشوری» و «مینا موسوی» چاپ شده‌اند. «نشر جنگل» هم نسخه‌ی انگلیسی آن‌ها را چاپ کرده تا انگلیسی‌خوانان هم در این میان دست‌شان بسته نماند.

   این رمان‌ها، همان‌گونه که گفتیم، به‌دست «جیمز دشنر» نوشته شده‌اند. دشنر نویسنده‌ی آمریکایی متولد 1972 است و با آثار دیگری مانند مجموعه The 13th Reality و The Mortality Doctrine هم شناخته می‌شود.

  به‌آسانی می‌توان گفت دشنر «نویسنده‌ی افتضاحی است!» خواندن کتاب‌هایی مثل دو مجموعه The Maze Runner و The Mortality Doctrine می‌تواند از بدترین تجربه‌ کتاب‌خوانی‌‌تان به شمار برود. این رمان‌ها خسته‌کننده و طولانی هستند، و همچنین شخصیت‌های نچسبی هم دارند: یک مشت بچه که ناگهان پی می‌برند ناجی جهان بوده و تنها همین‌ها قهرمان جهان هستند. اگرچه این مورد خرده‌ای به همه‌ی داستان‌های ادبیات نوجوان است و دشنر هم به‌خاطر محبوبیت این گونه داستان‌ها میان نوجوانان، روی آن‌ها دست گذاشته و قهرمان همه‌ داستان‌هایش را نوجوانی تقریبا 17 ساله توصیف کرده!

   نویسندگی خود دشنر، گزینش واژه‌ها، جمله‌بندی‌ها، بند‌ها، همه و همه نشان می‌دهند با نویسنده‌ چیره‌دستی طرف نیستیم. خود داستان هم آن‌قدر کشش ویژه‌ای ندارد و می‌تواند تنها در یک جلد کتاب بازگفت شود. سایر رمان‌های او هم همین‌طور هستند: داستان‌هایی نچسب، بی‌محتوا و دون‌مایه که فقط برای مسائل مالی و فروش، به چند جلد کتاب و چندگانه‌های گوناگون تبدیل شده‌اند. افزون‌براین، یک «پرفروش‌ترینِ نیویورک تایمز» هم به ریش آن‌ها می‌بندند تا بلکه منجر به فروش بیشتر شود! اگرچه امروزه این گزاره را برای همه‌ی رمان‌ها به‌کار می‌برند…

   به‌طور کلی، مسائلی مانند سن یا جنسیت یک شخصیت، هیچ تاثیری روی خوب یا بد بودن داستان ندارد، و ما هم هرگز مخالفتی با سن کم شخصیت‌ها نداریم. این نویسندگی بد در کنار داستانی بدتر است که کار را خراب کرده، و شوربختانه شمار بسیاری از داستان‌های ادبیات نوجوانی هم همین‌گونه هستند.

   همچنین باید گفت حتا اقتباس سینمایی برپایه‌ی رمان‌های دنونده هزارتو هم، که با نام سری فیلم‌های Maze Runner شناخته می‌شود، اثری ضعیف به شمار می‌رود. داستان ضعیف کتاب‌ها باعث شده فیلم‌ها هم کشش کافی را نداشته باشند و بیشتر از هرچیز، بازی بد و غیرقابل‌تحمل برخی از بازیگران، به ارزش فیلم‌ها لطمه وارد کرده است.

   در پاسخ به این پرسش که آیا باید رمان‌های دونده هزارتو را بخوانیم یا خیر، می‌توانیم بگوییم خیر، و هیچ دلیلی هم برای خواندن‌شان وجود ندارد، مگر این که بخواهید با رمان‌های بد و پوچ هم آشنایی پیدا کنید! اگرچه، این دیدگاه ما است. در کل، اگر به رمان‌های نوجوانی علاقه دارید، اگر ماجراجویی شخصیت‌های کم‌سن‌وسالی که در برابر بزرگسالان قدرت‌مند و خبیث قرار گرفته‌اند خوراک خودتان است، اگر فیلم‌های این چنین را که به‌جای بازیگر فقط چند چهره متحرک دارند دوست دارید، حتما دونده هزارتو را بخوانید یا ببینید و لذت‌اش را ببرید. همچنین اگر پیشتر رمان‌ها را خوانده‌اید یا فیلم‌ها را دیده‌اید، دیدگاه‌تان را با ما در میان بگذارید.