مارگارت اتوود شاعر، نویسنده، منتقد و فعال سیاسی اهل کانادا است. این نویسنده‌ی تاثیرگذار یکی از بنیان‌گذاران بنیاد نویسندگان کانادا و هم‌چنین جایزه شعر گریفین است. مارگارت اتوود بارها نامزد جوایزی چون بوکر و پرنسس آستوریاس گشته که توانسته جوایز را هم کسب کند. در این مطلب به معرفی بهترین کتاب های مارگارت اتوود پرداخته ایم.
با اینکه در بیوگرافی مارگارت اتوود به او عنوان فمنیست را نسبت می‌دهند و شواهدی در کتاب‌هایش به این مسئله دامن می‌زند ولی خود نویسنده بر این باور است که لقب فمنیست باید به کسانی نسبت داده شود که آگاهانه در چهارچوب فمنیسم فعالیت می‌کنند. این درحالی است که ما بارها در آثارش با شخصیت اول‌های زنی مواجه هستیم که با جامعه پدرسالارانه دست و پنجه نرم می‌کنند. بیش از چهل اثر ادبی شامل شعر، داستان کوتاه، داستان کودک و رمان و حتی آثاری غیر ادبی از این نویسنده انتشار یافته است که در این مقاله به تعدادی از آن‌ها می‌پردازیم.
سرگذشت ندیمه
هنگامی که نام مارگارت اتوود به میان می‌آید یکی از آثاری که همواره به دنبال این نام مطرح می‌شود، «سرگذشت ندیمه» است. این کتاب روایت‌گر مفهوم جدیدی از زنانگی در جامعه‌ای پادآرمانی و پرتنش به اسم جیلد (گیلاد) است. داستان هم‌چون دیگر آثار مارگارت اتوود از زاویه دید یک زن که شخصیت اصلی است روایت می‌شود. روایت به این شکل است که زنان بر اساس توانایی باروری و تولیدمثل ارزش‌گذاری می‌شوند. زن در این اثر در قالبی شئ‌وار و ابزاری قرار دارد و مورد استثمار قرار می‌گیرد. ایدئولوژی نویسنده در این اثر سمت و سویی انتقادی نسبت به مذهب دارد یک نمونه از این مسائل مجازات‌های شرعی است که نویسنده توصیف می‌کند. توصیفی که از جایگاه ندیمه در این اثر شده حتی در دید اروتیک جای ندارد بلکه زاویه دیدی کاملاً ابزاری است: رحم دو پا!
یکی دیگر از مسائلی که در این اثر به شکلی به آن اشاره گشته، مسئله‌ی محیط زیست است. مارگارت اتوود با نزدیکی و ارتباطی که میان قهرمان اثر و محیط فیزیکی او ترسیم می‌کند، تلاش دارد تا بحث اکوفمنیسم را مطرح کند. سرکوب جنسیت توجیه کننده‌ی ستمی است که متوجه طبیعت است. به عبارتی نویسنده در طول روایت اثر زوال دو مقوله طبیعت و فرهنگ را به قلم در می‌آورد. یکی دیگر از ابعاد تاریک داستانپردازی مارگارت اتوود تکرر خودکشی و افکار خودکشی است. به گونه‌ای که قاب‌ها بدون شیشه و پنجره‌ها با شیشه‌ی نشکن است، هیچگونه کبریت، چاقو یا تیغی در دسترس زنان نیست.
تفکیک جنسیتی شدید سبب به وجود آمدن عقده‌هایی در افراد شده است، به شکلی که در هم‌آغوشی‌ها بوسه، دست دادن یا حتی گفت‌وگویی ساده در حین رابطه جنسی ممنوع است.کتاب سرگذشت ندیمه برنده‌ی جایزه‌ی علمی-تخیلی آرتور سی کلارک گشته، این در حالی است که نویسنده تخیلی بودن اثر را نفی می‌کند. این کتاب به ترجمه‌ی سهیل سمی در انتشارات ققنوس به چاپ رسیده است. سرگدشت ندیمه بی شک یکی از بهترین کتاب های مارگارت اتوود است.
گریس دیگر
از دیگر آثار مارگارت اتوود می‌توان به گریس دیگر اشاره کرد که برنده‌ی جایزه‌ی گیلر شده است. این اثر در سال 1996 در سبک و فضای تاریخی-داستانی منتشر شد و سال 2017 کمپانی نتفلیکس مینی سریالی با همین نام از کتاب تهیه کرد. این کتاب با نام چهره پنهان به ترجمه‌ی جلال بایرام در ایران موجود است. فضای منحصر به فرد گریس دیگر این اثر را به یکی از بهترین کتاب های مارگارت اتوود تبدیل می‌کند.
آدم‌کش کور
یکی از افتخارآفرین‌ترین آثار ماگارت اتوود کتاب آدم‌کش کور است. این اثر نامزد دریافت جایزه‌ی ادبیات داستانی زنان و جایزه ایمپک دوبلین و هم‌چنین برنده‌ی جوایز ادبی بوکر و جایزه همت گشته است. هم‌چون گریس دیگر سبک این کتاب تاریخی-داستانی است و با ترجمه‌ی شهین آسایش توسط انتشارات ققنوس در سال 1388 به چاپ رسید.
رمان آدم‌کش کور با این جمله شروع می‌شود: «ده روز بعد از تمام شدن جنگ، خواهرم لورا خود را با ماشین از روی پل به پایین پرت کرد…» کشاکش و جذابیتی که فضایی متفاوت را ترسیم می‌کند و مخاطب را به فضای داستان دعوت می‌کند. داستان درباره‌ی زنی است که به گذشته می‌رود و برای نوه‌اش داستان‌هایی را می‌نویسد که دربردارنده‌ی حقایقی پوشیده است که به شکلی با شخصیت نوه که نامش ایمی است ارتباط دارد. به همین دلیل أدم کش کور بی شک یکی از بهترین کتاب های مارگارت اتوود است.
اوریکس و کریک
سرگذشت ندیمه تنها اثر مارگارت اتوود نیست که فضایی پادآرمانی را به نمایش می‌گذارد، اوریکس و کریک هم در دسته علمی-تخیلی تلقی می‌شود ولی باز هم نویسنده مخالف نسبت دادن این سبک به اثر خود است و ترجیح می‌دهد اثر خود را عاشقانه‌ی ماجراجویانه بنامد. این کتاب نیز توانسته نامزد جایزه‌ی بوکر شود و به ترجمه‌ی سهیل سمی در سال 83 و توسط انتشارات ققنوس به چاپ رسیده است.
داستان روایت‌گر دو پسربچه‌ای است که به واسطه والدینشان که در شرکتی ژنتیکی کار می‌کنند یک‌دیگر را می‌شناسند و با هم دوست هستند. یکی از پسربچه‌ها نابغه است و دیگری معمولی. به مرور در روند داستان پدر یکی از پسربچه‌ها و مادر دیگری مخالف سیاست‌های شرکت‌های ژنتیکی می‌شوند و از این شرکت‌ها کناره می‌گیرند. پسر نابغه‌ی داستان اما به شرکتی ژنتیکی می‌پیوندد با هدف ظاهری ارمغان جاودانگی برای انسان، اما در پس اهداف این پسر نابودی نوع بشر و جایگزین شدن آن توسط نوع آرمانی دست‌ساخته‌ی خود پسر است.
با بررسی این اثر می‌توان گفت نویسنده بر این باور است که قدرت نه در دستان دولت‌ها که در انحصار برخی نهادهای اجتماعی چون شرکت‌های بزرگ اقتصادی است، مارگارت اتوود با این خط فکری و نوشتاری به نظام سرمایه‌داری نیز می‌تازد. اوریکس و کریک یکی از بهترین کتاب های مارگارت اتوود است.
وصیت‌ها:
آخرین اثری که به قلم مارگارت اتوود درآمده است وصیت‌ها است، این کتاب درواقع ادامه‌ی کتاب سرگذشت ندیمه است؛ پس می‌توان نتیجه گرفت که فضای حاکم بر این اثر نیز فضایی است دیستوپیایی و بر خلاف عقیده‌ی نویسنده رمانی علمی تخیلی تلقی می‌شود.
رمان وصیت‌ها در سال 2019 یعنی 35 سال پس از رمان سرگذشت ندیمه انتشار یافته اما فضای اثر توصیف‌گر 15 سال بعد از قصه‌ی ندیمه است. عمه لیدیا شخصیتی که در سرگدشت ندیمه مسئولیت تربیت ندیمه‌ها را به عهده دارد نیز در این کتاب حضور دارد. کتاب وصیت‌ها علاوه بر اینکه برنده‌ی جوایز بوکر و گودریدز شد، توانست در لیست جایزه‌ی گیلر نیز قرار گیرد. این کتاب توسط انتشارات مختلفی به ترجمه درآمده و در ایران توزیع گشته است، این در حالی است که کتاب هنوز در چاپ اول خود به سر می‌برد. دنباله کتاب سرگذشت ندیمه بی شک یکی از بهترین کتاب های مارگارت اتوود است.
سرپناه کاغذی
بعد از بررسی چندی از معروف‌ترین رمان‌های مارگارت اتوود، بهتر است به یکی از داستان‌های کوتاه او نیز بپردازیم. “سرپناه کاغذی” مجموعه داستانی است شامل 34 داستان مینیمال که در فضایی طنازانه به قلم درآمده است. برخی از آثار این کتاب در کنار طرح‌هایی آمده که خود نویسنده طراح آن‌هاست. داستان‌های این مجموعه تفسیری نوآورانه از داستان‌های کهن او به دست می‌دهد. مارگارت اتوود در این اثر نه فقط ما را که خود را هم دست می‌اندازد. بنا به گفته‌ی مترجم این اثر گلاره جمشیدی نمی‌توان برخی آثار این مجموعه را روایتی داستانی دانست بلکه متن‌هایی ادبی است که وجه اشتراکشان با سایر آثار این مجموعه بار طنز آن‌ها است. علاوه بر روایات داستانی و ادبی این مجموعه مارگارت اتوود یک شعر هم در این مجموعه‌ی خود گنجانده است. سرپناه کاغذی بی شک یکی از بهترین کتاب های مارگارت اتوود است.
اشعار مارگارت اتوود
فضای طنزپردازانه‌ی نویسنده در اشعارش نیز حضور دارد. او با زبانی ساده به دغدغه‌های خود از جمله هویت زنانه در جهان معاصر می‌پردازد. همان‌طور که در آثار داستانی بلند نویسنده دیده می‌شود، در اشعار او نیز یکی از مسائلی که به آن پرداخته می‌شود محیط زیست است. او به شکلی نمادین طبیعت و چشم‌اندازهای بکر و وحشی کانادا را متصور می‌شود. می‌توان گفت که مارگارت اتوود به گونه‌ای انسان را در قبال طبیعت سرزنش و انسان را در قالبی سودجویانه تصور می‌کند.
مارگارت اتوود تلاش دارد تا در مقابل نابرابری‌های اجتماعی صدایش را بلند کند و به گوش همه برساند. او استفاده‌ی ابزاری از علم توسط سودجویان را تشدیدکننده‌ی اختلاف‌های طبقاتی می‌داند. این نویسنده و شاعر توانسته است به خوبی پیامدهای منفی پیشرفت علمی در مسیر صرفاً اقتصادی را ترسیم و سرزنش کند و زشتی‌ها و کاستی‌های این امر را منتقدانه به مخاطب بشناساند.
