هرآنچه باید درباره انیمه و مانگا بدانید

انیمه و مانگا مدیومی سرگرم‌کننده در حوزه انیمیشن و کمیک استریپ‌ است که این روزها طرفداران بسیاری در سراسر جهان پیدا کرده و با سرعت برق‌آسایی، روزبه‌روز بر شدت محبوبیت آن افزوده می‌شود. اما بسیاری از افرادی که به تازگی وارد دنیای شگفت‌انگیز و گسترده انیمه یا مانگا شده‌اند، ممکن است با اصطلاحات و مفاهیم جدیدی آشنا شوند که تا به حال به گوش‌شان نخورده باشد. همچنین با افزایش طیف طرفداران نوجوان این مدیوم در ایران و عدم شناخت کافی والدین از آن، ترس و نگرانی شدیدی نسبت به محتواهای موجود در انیمه‌ها و مانگاها، در میان آن‌ها به وجود آمده که البته امری کاملا طبیعی و معضلی جهانی است. پس نگران نباشید شما تنها نیستید.

به همین دلیل ما در این مقاله تصمیم گرفتیم تا به معرفی کلی انیمه و مانگا، ژانرها و ساب ژانرهای مهم و اصطلاحات کلیدی آن، برای تازه ‌واردان به این مدیوم و همچنین والدین دغدغه‌مند، ارائه داده تا درک بهتری از این مدیوم ایجاد کرده و راهکارهای موثرتری را برای نظارت بر محتواهای ناسالم احتمالی ارائه دهیم. پس با ما همراه باشید.

واژه انیمه به چه معناست؟

انیمه به گونه‌ای از انیمیشن می‌گویند که منحصرا توسط کمپانی‌های انیمیشن ژاپن، ساخته می‌شوند. اگرچه واژه «انیمه» در ژاپن و توسط مردم ژاپنی به هر نوع انیمیشنی اطلاق می‌شود و در واقع خلاصه شده‌ای از واژه «انیمیشن» است. اما این کلمه در کشورهای اروپایی و آمریکایی به طور خاص برای انیمیشن‌های ژاپنی به کار می‌رود تا از سایر انیمیشن‌ها قابل تفکیک باشند. در دورانی که انیمه‌ها به تازگی توسط کانال‌های تجاری در سراسر دنیا منتشر شدند، واژه «جاپانیمیشن» (Japanimation) نیز به این دسته از انیمیشن‌ها نسبت داده شد که به دلیل نارضایتی والدین از این مدیوم، این واژه از بار منفی و تمسخرآمیزی برخوردار بود. اما امروزه این واژه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با توجه به محبوبیت سبک بصری انیمه‌ها، در سال‌های اخیر انیمیشن‌های سریالی غیرژاپنی‌ای در سراسر دنیا تولید شده که مشابه با سبک طراحی و استایل منحصربه فرد انیمه‌های ژاپن، ساخته شده‌اند؛ همچون برخی انیمیشن‌های ساخت کره و چین و انیمیشن‌های آمریکایی همچون کستلوانیا (Castlevania)… . این امر باعث شده تا برخی این دسته از انیمیشن‌ها را نیز «انیمه» بنامند، با وجود اینکه ساخت کشور ژاپن نیستند! بنابراین واژه انیمه امروزه ممکن است به هر انیمیشنی که از سبک بصری خاص ژاپنی‌ها الهام گرفته باشند نیز تعلق گیرد. اما با این حال، واژه انیمه اصالتا دلالت بر انیمیشن‌های ژاپنی دارد.  انیمه‌های ژاپنی امروزه 60 درصد از کل انیمیشن‌های سریالی تلویزیونی جهان را تشکیل می‌دهند.

تفاوت میان انیمیشن، کارتون و انیمه

با وجود اینکه انیمه خود زیرمجموعه‌ای از مدیوم انیمیشن به حساب می‌آید، اما تفاوت‌های بنیادین بسیاری به لحاظ محتوایی و بصری با انیمیشن‌های سریالی و سینمایی شناخته شده، مثل انیمیشن‌های دیزنی و پیکسار دارد. واژه «انیمیشن» از نظر تکنیکی به آن دسته از فیلم‌هایی تعلق می‌گیرد که از کنارهم قرار گرفتن تصاویر نقاشی شده یا متحرک‌سازی شده، به دست می‌آیند. بنابراین به لحاظ تکنیکال، انیمه و انیمیشن در یک جایگاه مشترک قرار می‌گیرند. اما تفاوتی که انیمیشن با انیمه دارد، آن است که انیمه برخلاف انیمیشن که خود، یکی از ژانرها در صنعت سینما به شمار می‌رود، انیمه‌ها یک مدیوم مستقل هستند که خود از طیف گسترده‌ای از ژانرها و ساب‌ژانرها تشکیل شده است!

از طرف دیگر، در دورانی که انیمیشن در جهان غرب، در مقایسه با صنعت سینما و لایواکشن‌ها، عموما به عنوان یک رسانه درجه دو به حساب می‌آمد و به عنوان مدیومی کودکانه و با مضامین نه چندان جدی، به نام «کارتون» شناخته می‌شد؛ در مشرق زمین، انیمیشن‌هایی در کشور ژاپن ساخته شد که طیف مخاطبان متنوع‌تری را (حتی با رنج سنی 40 الی 50 سال) مورد هدف قرار داد و همچنین به موضوعاتی در ژانرهای گسترده‌ای پرداخت که بیشتر بالغانه و گاهی فلسفی محسوب می‌شدند. همین امر باعث شد تا نوجوانان سراسر دنیا با میزان واقع‌گرایانه بودن شخصیت‌های انیمه، گستردگی ژانرها، داستان‌های بالغانه و مضامین جدی‌اش، ارتباط بیشتری برقرار کنند و تلاش کنند تا دیگران را از کودکانه و درجه دو نبودن این مدیوم آگاه سازند.

از دیگر تفاوت‌های بارز انیمه و کارتون، در سبک بصری پررنگ و لعاب و پرجزئیات فضاها و شخصیت‌ها است. شخصیت‌های انیمه عموما بر پایه شخصیت‌های انسانی هستند که به شکلی نمادین با چشم‌های بسیار بزرگ و بینی و لب‌های بسیار کوچک و موهایی با رنگ‌های فانتزی و غیرطبیعی شناخته می‌شوند که از این نظر جلوه متفاوتی با کارتون‌های رنگ ‌و رو رفته و شخصیت‌های حیوانی کلیشه‌ای کمپانی‌های غربی داشت. حتی متحرک‌سازی شخصیت‌ها نیز از جزئیاتی همچون سایه‌پردازی، حرکت جزئیات لباس‌ها و موها برخوردار است که آن را از کارتون های تلویزیونی غربی برجسته‌تر می‌سازد.

(نکته: در نظر داشته باشید که این مقایسه در میان انیمیشن‌های دوبعدی ژاپن و آمریکا انجام گرفته است و نه انیمیشن‌های سه‌بعدی متاخر آمریکا)

تاریخچه انیمه

ساخت انیمیشن در ژاپن، اوایل قرن بیستم آغاز شد. اولین ادعایی که برای ساخت یک انیمیشن تماما ژاپنی شده است، مربوط به انیمه شخصیِ Katsudō Shashin در حدود سال 1907 است که توسط فردی ناشناس ساخته شده. در سال 1917 نیز اولین انیمه‌های حرفه‌ای و عمومی ساخته شد که قدیمی‌ترین نمونه‌ای که پس از زلزله کانتو (1923) باقی ماند؛ Namakura Gatana نام دارد که توسط جون‌ایچی کوچی (Jun’ichi Kōuchi)، پدر انیمیشن ژاپن، ساخته شده است.

اما سبک روایی و بصری‌ای که ما امروزه به عنوان انیمه می‌شناسیم، مدیون انیمه تلویزیونی مشهور Astro Boy یا «پسر فضایی» محصول سال  1963 الی 66 است که توسط پدر مانگای ژاپن و انیماتور «اوسامو تزوکا» (Osamu Tezuka) و در استودیوی او « Tezuka’s Mushi Production» ساخته شد. او تلاش کرد تا برای کاهش هزینه‌های تولید و محدود کردن تعداد فریم‌ها، از ترفندها و تکنیک‌های استودیو دیزنی، الگوبرداری کند که نتیجه کار او به موفقیت بزرگی در ژاپن رسید و پایه تولید انیمه‌های دیگر شد.

جالب است بدانید که بسیاری از انیماتورهای استودیوی Tezuka’s Mushi Production بعدها باعث شکل‌گیری استودیوهای بزرگ انیمیشن‌سازی ژاپن همچون استودیوی Madhouse، Sunrise و Pierrot شدند.

منابع اقتباسی انیمه‌ها

مانگا: مانگاها، داستان‌های مصوری مشابه کمیک استریپ‌های مارول هستند که پایه و اساس 90 درصد از داستان انیمه‌ها را تشکیل می‌دهند. مثال: مانگای کیمیاگر تمام فلزی

لایت ناول: لایت ناول‌ها، رمان‌هایی هستند که برای نوجوانان تولید می‌شوند. این لایت ناول‌ها شباهت‌های زیادی با مانگا دارند، اما دیالوگ‌محورتر و تصویرسازی‌های آن از کیفیت و جزئیات بیشتری برخوردار است. مثال: لایت ناول Mushoku Tensei

بازی: بازی‌ها نیز یکی از منابع مهم در تولید انیمه به حساب می‌آیند. بازی‌ها خود انواع مختلفی دارند که Visual Novels و بازی‌های Otome از مورد اقتباس‌ترین آن‌ها هستند. از نمونه‌های معروف اقتباس از روی Visual Novels به سری انیمه «سرنوشت/Fate » و از بازی‌های Otome به انیمه عاشقان شیطانی می‌توان اشاره کرد.

اورجینال: انیمه‌هایی که منبع اقتباسی نداشته و داستان آن منحصرا برای مدیوم انیمه و توسط فیلم‌نامه‌نویس و یا خود کارگردان، نوشته می‌شوند. مثال: انیمه شهر اشباح

ژانرها و ساب‌ژانرهای انیمه

یکی از ویژگی‌های دنیای انیمه آن است که اگر از هر قشر و سلیقه و با هر سن و سالی که باشید، حداقل یک انیمه برای شما پیدا می‌شود که از آن لذت ببرید. بنابراین بسیار مهم است که ژانر موردعلاقه خود را بشناسید تا کمتر با انیمه‌های دیگر ژانرها که علاقه‌ای به آن ندارید، سرخورده شوید. در اینجا می‌توانید با انواع ژانرها و ساب‌ژانرهای انیمه آشنا شده و در حیطه مورد علاقه خود به جستجو بپردازید.

ژانرها: دسته‌بندی‌های اصلی برحسب مضامین کلی داستان

• اکشن: شامل انیمه‌هایی با صحنه‌های نبرد بسیار می‌شود. این ژانر از محبوب‌ترین ژانرهای انیمه است. مثال: انیمه ناروتو

• رومنس: در این ژانر روابط عاطفی شخصیت‌ها به نمایش گذاشته می‌شود و محبوبیت زیادی دارد. مثال: انیمه سینمایی نام تو

• درام: شامل انیمه‌هایی که بر زندگی اجتماعی شخصیت‌ها و رویدادهای بسیار دراماتیک تمرکز دارد. مثال: انیمه وایولت اورگاردن

• ترسناک: مثال: انیمه دیگری (Another)
• علمی-تخیلی: انیمه‌های تخیلی‌ای که برپایه تئوری‌های علمی خاص روایت می‌شوند. مثال: انیمه دروازه اشتاین

• کمدی: مثال: انیمه گینتاما
• زندگی روزمره: انیمه‌هایی که زندگی روزمره و بسیار معمولی را روایت می‌کنند که ریتم بسیار کندی دارند. مثال: انیمه Non Non Biyori

• فانتزی/تخیلی: انیمه‌های تخیلی که جهان اسرارآمیزی را به تصویر می‌کشند. مثال: انیمه ساخته شده در آبیس

• ماوراءالطبیعه:انیمه‌هایی که در آن اتفاقات غیرمعمولی رخ می‌دهند که توجیه علمی برای‌شان وجود ندارد. مثال: انیمه موشیشی

• جادویی:انیمه‌هایی که در آن قدرت‌های جادویی حرف اول را می‌زنند و اغلب شخصیت اصلی آن، دختری با قدرت‌های جادویی است. مثال: انیمه Puella Magica Magi Madoka

• رازآلود/معمایی: این انیمه‌ها شامل مکان‌ها، اشیاء و یا اتفاقات رازآلودی است که مخاطب را به حدس و گمانه‌زنی وامی دارند. مثال: انیمه انفجار طوفان

• روان‌شناختی: این انیمه‌ها درباره انواع حالت‌های روانی شخصیت‌ها و دلیل واقعی رفتارهای‌شان شکل می‌گیرد. مثال: انیمه سینمایی آبی تمام عیار

ساب ژانرها: زیرشاخه‌ها و دسته‌بندی‌های فرعی (این دسته‌ها، با جزئیات بیشتری فضای داستان را مشخص می‌کنند.) ساب‌ژانرها از تعداد بسیار زیادی برخوردار هستند که نام بردن همه آن‌ها ممکن نیست. ما در اینجا برخی از شناخته شده‌ترین آن‌ها را آورده‌ایم:

• بازی: انیمه‌هایی که شخصیت‌های داستان در دنیای بازی غرق می‌شوند. مثال: انیمه هنر شمشیرزنی آنلاین
• سایبرپانک: انیمه‌های علمی تخیلی‌ای که بر هوش مصنوعی و واقعیت مجازی تمرکز دارند. مثال: انیمه شبح در پوسته
• رباتی: انیمه‌های علمی تخیلی که در آن شخصیت‌ها وارد ماشین‌ها و ربات‌های غول‌پیکر شده و به مبارزه می‌پردازند. مثال: انیمه کد گیاس
• شیطانی: انیمه‌هایی که در آن شخصیت‌هایی از دنیای شیاطین وجود دارند. مثال: انیمه شیطان کش
• کودکانه: مثال: انیمه پوکمون
• هنرهای رزمی: انیمه‌های اکشنی که بر روی تکنیک‌های نبرد و هنرهای رزمی تمرکز دارد. مثال: دراگون بال
• تاریخی: مثال: انیمه حماسه وینلند
• سامورایی: مثال: انیمه سامورایی چامپلو
• هنتای: انیمه‌هایی بزرگسالانه که نباید در دسترس مخاطبان کودک و نوجوانِ زیرسن قانونی قرار گیرد.
• هارم: انیمه‌هایی بزرگسالانه که در آن تعداد زیادی از جنس مخالف به شخصیت اصلی علاقه‌مند هستند.
• ایچی: انیمه‌هایی بزرگسالانه که در آن روابط عاطفی شخصیت‌ها با جزئیات بیشتری نمایش داده می‌شوند.
• موسیقی: انیمه‌هایی که در آن شخصیت‌ها وارد دنیای موسیقی می‌شوند. مثال: انیمه دروغ تو در آوریل
• پلیسی: انیمه‌های جنایی که در آن پلیس به حل و رفع جرم و جنایت‌ها می‌پردازد. مثال: انیمه روان گذر
• نظامی: انیمه‌های اکشنی که روابط سیاسی و نظامی در آن مورد تمرکز است. مثال: انیمه 86
• آخرالزمانی: انیمه‌های تخیلی که پایان جهان را به تصویر می‌کشند. مثال: انیمه حمله به تایتان
• ایسکای: انیمه‌ای فانتزی که در آن شخصیت‌های داستان در دنیاهای فانتزی پی‌درپی قرار می‌گیرند و دارای قدرت‌های منحصربه‌فردی می‌شوند. مثال: انیمه Re: Zero
• مدرسه‌ای: مثال: انیمه ماهنامه دخترانه نوزاکی کون
• ورزشی: انیمه هایکیو
• ابرقدرتی: انیمه‌هایی که در آن شخصیت‌های داستان از قدرت‌های ابرقهرمانانه برخوردار هستند. مثال: انیمه آکادمی قهرمانانه من
• خون‌آشامی: انیمه‌هایی که یکی از شخصیت‌های آن خون‌آشام باشد. مثال: انیمه اسرافیل پایانی
• یوری: انیمه‌هایی که در آن به روابط عاطفی میان دو دختر پرداخته می‌شود.
• یائویی: انیمه‌هایی که در آن به روابط عاطفی میان دو پسر پرداخته می‌شوند.

انواع انیمه‌ها

• سینمایی: انیمه‌هایی که در سالن‌های سینمایی پخش می‌شوند و تک قسمتی هستند. مثال: انیمه آکیرا
• سریالی تلویزیونی: انیمه‌های معمولی که به صورت سریالی در شبکه‌های تلویزیونی ژاپن پخش می‌شوند. این نوع انیمه بخش اعظمی از کل انیمه‌ها را تشکیل می‌دهد. مثال: انیمه دکتر استون
• OVA (Original Video Animation): انیمه‌های سریالی که پخش خانگی می‌شوند. آن‌ها یا مکملی برای داستان سری تلویزیونی خود هستند و یا داستان کاملا مستقلی دارند. مثال: انیمه افسانه کنشین: اعتماد و خیانت
• قسمت‌های ویژه/ Specials: قسمت‌های مضاعفی که برای سری تلویزیونی ساخته می‌شوند و مستقل نیستند. یا به صورت خانگی پخش شده و یا در تلویزیون به نمایش درمی‌آیند. مثال: Mushishi: Hihamukage
• ONA (Original Net Animation): انیمه‌هایی که به صورت مستقیم در اینترنت پخش می‌شوند. تیزرهای تبلیغاتی و پیش‌نمایش‌ها می‌توانند در این بخش نیز جای بگیرند. این انیمه‌ها مدت زمان بسیار کمتری نسبت به سری‌های تلویزیونی دارند. مثال: انیمه/دونگهوای Link Click
• اسپین آف/ Spin off: قسمت‌هایی مرتبط با سری انیمه‌های تلویزیونی، که بر جزئیات بیشتر و جنبه‌های دیگری از داستان نسخه اصلی تمرکز دارند. ممکن است حتی به کلی داستان دیگری را در همان بسترجهانی سری تلویزیونی ارائه دهد. مثال: انیمه Burn the Witch اسپین آفی از انیمه بلیچ
• قسمت‌های فیلر/ filler: قسمت‌هایی از خود سری تلویزیونی انیمه که هیچ ربطی به جریان اصلی داستان نداشته و برای کش دادن سریال و خرید زمان تولید می‌شوند تا داستان مانگا (منبع) جلو افتد. مثال: انیمه ناروتو و وان پیس از تعداد زیادی فیلر تشکیل شده‌اند.

انواع طرفداران انیمه

اوتاکو: به طور کلی به طرفداران پروپاقرص انیمه‌ها «اوتاکو» گفته می‌شود. اوتاکو به معنای واقعی کلمه، کسی است که زمان و انرژی زیادی را وقف انجام یک کار مشخص می‌کند تا جایی که از زندگی اجتماعی و معمولی خود غافل می‌شود. این واژه در کشور ژاپن بار منفی داشته و صفت شایسته‌ای محسوب نمی‌شود. اما اوتاکو بودن در خارج از ژاپن بسیار فراگیر و محبوب شده است که بعضی از آن‌ها حتی افراد تحصیل کرده و موفقی هستند.

ویب: «ویب‌ها» درواقع گروهی از اوتاکوها هستند که علاقه زیادی به فرهنگ ژاپن و آموختن زبان ژاپنی از خود نشان می‌دهند. آن‌ها در میان صحبت‌های‌شان از کلمات ژاپنی استفاده و در انیمه‌ها نیز علاقه بیش از حدی نسبت به برخی شخصیت‌ها پیدا می‌کنند تا جایی که آن‌ها را «زن خیالی» خود (Waifu)، یا «شوهر خیالی» خود (Husbando) می‌دانند.

فوجوشی: فوجوشی‌ها گروهی از اوتاکوهای زن هستند که علاقه زیادی به انیمه‌های یائویی دارند. نمونه‌های افراطی از این دسته از طرفداران حتی در زندگی واقعی خود نیز شخصیت‌های مرد را با یکدیگر شیپ می‌کنند.

فودانشی: این‌ها برعکس فوجوشی‌ها، اوتاکوهای مردی هستند که علاقه زیادی به انیمه‌های یائویی دارند.

اصطلاحات و واژه‌های پرکاربرد در دنیای انیمه و اوتاکوها

چیبی/ Chibi: اصطلاحی است که به فرم کوچک شده شخصیت‌های انیمه‌ای در بخش‌هایی از انیمه گفته می‌شود. در این فرم شخصیت‌ها دارای بدن بسیار کوچک و سرهای بزرگی می‌شوند که فرم صورت‌شان کارتونی‌تر شده و بر ویژگی‌های «کاوایی/ Kawaii» یا ناز و ملوس آن تاکید می‌شود. از فرم چیبی در لحظات کمدی داستان و برای تاکید بر حالات احساسی‌شان استفاده می‌شود.

کاسپلی/ Cosplay: عملی که در آن، عده‌ای از طرفداران یک فیلم و یا سریال (نه فقط انیمه)، لباس شخصیت مورد علاقه‌شان را می‌پوشند و مشابه آن چهره‌هایشان را گریم می‌کنند، به طوری که کاملا شبیه آن شخصیت می‌شوند. کاسپلی کردن در میان اوتاکوها از محبوبیت زیادی برخوردار است.

کراس اور/ Crossover: کراس اور زمانی به کار می‌رود که شخصیت‌های فیلم‌های مختلف، در یک فیلم واحد کنارهم قرار گیرند. این کار فضای جالبی را به وجود می‌آورد که طرفداران همه آن شخصیت‌ها را به تماشای فیلم جدید می‌نشاند. نمونه آن در سری فیلم‌های مارول همچون اونجرز (انتقام‌جویان) موجود است.

فن سرویس/ Fan Service: این‌ها تصاویر و محتواهایی هستند که برای رضایت طرفداران به انیمه اضافه می‌شوند. اغلب همچون افزایش تعداد سکانس‌های رومنس و یا نمایش صحنه‌های نبرد بیشتر و خشن‌تر. این فن سرویس‌ها ممکن است بنابر اختلاف فرهنگی میان دو کشور، برای انتشار در کشورهای غیرژاپنی، حذف و یا سانسور شوند.

فن-ساب/ Fan-Sub: زیرنویس‌هایی که توسط طرفداران فیلم و سریال ساخته می‌شوند و به طور رسمی ساخته خود استودیو نیستند. این زیرنویس‌ها معمولا در اینترنت یافت می‌شوند.

سِییو/ Seiyuu: سییو اصطلاح ژاپنی برای وویس اکترها و یا صداپیشگان ژاپنی است.

ای ام وی/ AMV (Anime Music Video): ای ام وی‌ها، موزیک ویدیوهایی هستند که توسط اوتاکوها، با کنارهم قرار دادن نماهای جذاب انیمه محبوب‌شان روی یک موسیقی ساخته می‌شوند. امروزه، ای‌ام‌وی‌های زیبا و هنرمندانه‌ای توسط اوتاکوهای سراسر جهان ساخته شده که تماشای‌شان از جذابیت‌های دنیای انیمه است.

مانگا

مانگاها درواقع کمیک استریپ یا داستان‌های مصور (graphic novels) ژاپنی هستن که در آن نوشته‌ها و دیالوگ‌ها در حباب‌های دیالوگ و درمیان تصاویر قرار می‌گیرند. اهمیت مانگاها و کمیک استریپ‌ها در پیوند عمیق میان هنر ادبیات و نقاشی نهفته است. آن‌ها سبک مدرن و تعریف جدیدی از هنر داستان‌گویی را ارائه می‌دهند که بیشتر از صنعت سینما که بر فیلم‌های ضبط شده به واسطه دوربین متکی است، بر هنرهای دستی و سنتی تمرکز دارد.

در ژاپن واژه «مانگا» به هر نوع کمیک و حتی تصاویر کارتونی گفته می‌شود که دلیل آن ریشه در تاریخچه استفاده از این واژه نهفته است. اما واژه مانگا توسط غربی‌ها، منحصرا به داستان‌های مصور ژاپنی نسبت داده شده است. امروزه مانگاهای ژاپن، بخش اعظمی از هزینه‌های اقتصادی کشور را تامین می‌کنند و به پایه اصلی اقتصاد کشور تبدیل شده است.

مطلب مرتبط: بهترین مانگا ها برای شروع | 30 مانگای برتر برای مبتدیان

تاریخچه مانگا

گفته می‌شود که تاریخچه مانگا به طومارهای مربوط به قرن 12 ژاپن برمی‌گردد و آن‌ها مبنای سبک خواندن از راست به چپ مانگاها هستند. اما این کلمه برای اولین بار در سال 1798، در دوران ادو ژاپن، در توصیف کتاب‌های تصویری Shiji no yukikai اثر سانتو کیودن (Santō Kyōden)، و در اوایل قرن 19 برای کتاب Manga hyakujo اثر آیکاوا مینوا (Aikawa Minwa) و کتاب‌های مانگای هوکوسای (Hokusai Manga books) به کار رفت.

نویسندگان تاریخچه مانگا، دو عامل را در تکامل و شکل‌گیری مانگای مدرن ذکر کرده‌اند: اولین عامل، تداوم سنت‌های فرهنگی و زیبایی‌شناختی ژاپن و دومین عامل آن ورود فرهنگ کمیک استریپ غربی و کارتون‌ها و انیمیشن‌های آمریکایی به ویژه استودیو دیزنی به ژاپن پس از جنگ جهانی دوم است.

پس از جنگ، انفجاری از خلاقیت‌های هنری در صنعت مانگای ژاپن به وجود می‌آید که ناشی از هنر اوسامو تزوکا برای مانگای «پسر فضایی» و ماچیکو هاسه‌گاوا (Machiko Hasegawa) برای مانگای «سازائه سان» است. اوسامو تزوکا در مانگای «پسر فضایی» تکنیک سینماتوگرافیک سینما را وارد تصاویر کرد و از زاویه دوربین‌ها و حرکت‌های دوربینی استفاده کرد که مبنای مانگای ژاپن شد. ماچیکو هاسه‌گاوا نیز بر زندگی روزمره و زندگی زنان تمرکز کرد که مبنای شکل‌گیری مانگای شوجو (دخترانه) شد.

تفاوت مانگا و کمیک

مانگاهای ژاپنی و کمیک‌ها، هر دو داستان‌های مصور هستند؛ اما باری دیگر میان این هنر ژاپنی و آن هنر غربی تفاوت‌های بصری و محتوایی بسیاری وجود دارد:

• رنگ:

مانگاهای ژاپنی برخلاف کمیک‌های آمریکایی که همیشه رنگی هستند، اغلب سیاه و سفیدند. همانطور که برخی طرفدار کمیک‌های رنگی هستند، بسیاری دیگر مانگاهای سیاه و سفید را ترجیح می‌دهند؛ زیرا آن‌ها معتقدند که در دنیای رنگی کمیک‌ها تنها رنگ‌های محدودی چاپ می‌شوند؛ اما در مانگا تنالیته‌های خاکستری متنوعی وجود دارد که عمق بیشتری داشته و فضایی برای تصور دنیای رنگی‌تری را برای مخاطب، فراهم می‌کند.

• اندازه کتاب‌ها و تعداد صفحات آن:

سایز کتاب‌های مانگا کوچک‌تر از کمیک‌های آمریکایی است اما درعوض قطر کتاب‌ها و تعداد صفحات آن بسیار بیشتر از کمیک‌ها است و گاهی به صدها برگ می‌رسد.

• جنس کاغذها و هزینه خرید:

کمیک‌های آمریکایی به صورت تصاویر رنگی بر کاغذهای بسیار مرغوبی چاپ می‌شوند که هزینه خرید آن را بالا می‌برد. اما مانگاها تصاویر سیاه و سفیدش را بر روی کاغذهای روزنامه‌ای ارزان قیمت چاپ می‌کنند که هم هزینه تولید و هم هزینه خرید را پایین آورده و تولید انبوه‌تر را آسان می‌سازد.

• روند تولید:

کمیک‌های آمریکایی به شکل گروهی تولید می‌شود، به صورتی که نویسنده داستان را می‌نویسد، طراح تصویرسازی‌ها را انجام داده و نقاش رنگ را اضافه می‌کند. اما مانگاها اغلب توسط یک فرد تحت عنوان «مانگاکا» ساخته می‌شود که از صفر تا صد کارش را خودش انجام می‌دهد. اگرچه مانگاکاها دستیارانی دارند، اما آن‌ها تنها وظیفه اجرای کار با جوهر را دارند.

• محتوا:

کمیک‌ها روند داستان‌گویی سریع با تمرکز زیاد بر صحنه‌های اکشن دارد که به دنبال قهرمان‌سازی بوده و با وجود داشتن برخی مضامین دارک، اما همچنان یک ژانر دوستانه-خانوادگی به شمار می‌آید. اما مانگاها اغلب خط داستانی طولانی‌تر و سرعت آهسته‌تری برای داستان‌گویی دارند که تمرکز بیشتری بر واکنش‌های عاطفی شخصیت‌ها می‌گذارد. مانگاها به مضامین دارک‌تر و بالغانه‌تری اشاره دارند که همیشه خانوادگی نیستند و برای طیف خاصی از طرفداران مد نظر گرفته می‌شوند.

• شخصیت‌های داستان:

قهرمانان کمیک‌های آمریکایی اغلب انسان‌های پرقدرتی هستند که کمتر در طول داستان رشد می‌کنند؛ بلکه در همان هیبت کامل و پرقدرت خود باقی می‌مانند و هیچوقت نمی‌میرند. درحالی که شخصیت‌های مانگاها، انسان‌های معمولی هستند که به مرور رشد کرده و قوی‌تر می‌شوند اما ممکن است در انتهای داستان جان‌شان را از دست بدهند.

• سبک بصری:

ما در مانگاها به نسبت کمیک‌های غربی، بیشتر شاهد سبکی سینمایی هستیم؛ زیرا که در مانگاها نماهای کلوزآپ بیشتری برای نمایش حالت عاطفی شخصیت‌ها وجود دارد. همچنین ما در مانگاها گاهی با شرایطی روبه‌رو می‌شویم که یک صفحه کامل تنها به نمایش فضا و حس‌وحال موجود می‌پردازد و هیچ دیالوگی در آن وجود ندارد، چیزی که در کمیک‌ها اصلا دیده نمی‌شود.

• نحوه خواندن کتاب:

کمیک‌های غربی از سمت چپ به راست، اما مانگاها از سمت راست به چپ خوانده می‌شوند.

تفاوت مانگا با مانهوا و مانها

مانهوا (Manhwa) و مانها (Manhua)، دو فرم دیگر از داستان‌های مصور محصول کشور کره‌جنوبی و چین هستند. مانگا، مانهوا و مانها هرسه به یک شکل و با حروف کانجی «漫画» نوشته می‌شوند. اما تلفظ آن در کشورهای ژاپن، کره و چین متفاوت است که باعث شده برای اشاره به داستان‌های مصور هر یک از این کشورها، از تلفظ مخصوص همان کشور استفاده شود. مانهوا و مانها تاثیرات بسیاری از مانگاهای ژاپنی و شیوه طراحی آن‌ها گرفته‌اند اما همچنان در برخی جزئیات متفاوت هستند و مخاطبان خاص خودشان را دارند.

مانهوا: داستان‌های مصور کره‌جنوبی هستند که تماما رنگی به تصویر در می آیند. مانهواها در قرن 21 و با دسترسی آسان به اینترنت، در وبتون‌ها (Webtoons) به صورت آنلاین منتشر شدند و باعث شکل‌گیری و محبوبیت وبتون‌ها در سراسر جهان شدند. در وبتون‌ها، برخلاف مانگاها کادر تصاویر عموما افقی و سلسله اتفاقات زیر یکدیگر کشیده می‌شوند و نوشته‌هایش در هر کادر (همانند کمیک‌های آمریکایی) به صورت افقی و از چپ به راست نوشته و خوانده می‌شوند. مثال: مانهوای Tower of God

مانها: داستان‌های مصور چینی هستند که شخصیت‌های آن واقع‌گرایانه‌تر و تماما رنگی هستند. نحوه خواندن آن‌ها نیز بسته به استفاده از حروف چینی سنتی یا ساده متفاوت است؛ متن اصلی چینی آن‌ها به صورت افقی در مانها نوشته شده و همانند کمیک‌های آمریکایی و مانهوای کره‌ای از چپ به راست خوانده می‌شوند. اما در مانهای تایوانی و هنگ کنگی نوشته‌ها همانند مانگاها به صورت عمودی نوشته شده و از راست به چپ خوانده می‌شوند. مثال: مانهای Once More

انواع مجلات مانگا در ژاپن

در ژاپن مجلات مانگایی وجود دارند که به طور هفتگی یا ماهانه، فصل‌های جدید مانگاهایی که در آن هفته و یا در آن ماه کامل شده‌اند را کنار هم قرار داده و منتشر می‌کنند. هرگاه فصل‌های یک مانگا پس از چند هفته و یا چند ماه به تعداد قابل توجهی رسید، در غالب یک جلد کتاب که با نام تانکوبون (Tankōbon) شناخته می‌شوند، چاپ می‌گردند. در اینجا به تعدادی از مجلات معروف مانگا اشاره می‌کنیم:

• مجله هفتگی شونن جامپ:

این مجله متعلق به شرکت مانگای شوویشا است که در سال 1968 تاسیس شد. این مجله تابه حال بیش از 700 مانگا منتشر کرده است. ناروتو، جوجوتسو کایسن، شیطان کش، هانترهانتر و … از مانگاهای منتشر شده در این مجله هستند.

• مجله هفتگی شونن:

این مجله متعلق به شرکت مانگای کودانشا است که در سال 1959 تاسیس شد. این مجله چهارشنبه‌ها انتشار می‌یابد و هر بار حدود 20 مانگا را در خود جای می‌دهد. مانگای حمله به تایتان و انتقام جویان توکیو، هفت گناه کبیره و … از مانگاهای این مجله هستند.

• مجله هفتگی یکشنبه شونن (Weekly Shonen Sunday):

این مجله متعلق به شرکت مانگای شوگاکوکان است که در سال 1959 ساخته شده. مانگای پسر فضایی اوسامو تزوکا، مانگای دورائمون، مانگای Magi: The Labyrinth of Magic و … در این مجله به چاپ رسیدند.

تقسیمات دموگرافیک مانگاها

مانگاها براساس نوع مخاطب‌شان به 5 دسته اصلی دموگرافیک تقسیم می‌شوند. این تقسیمات معمولا در بخش ژانرها قرار می‌گیرند اما در واقع با ژانرها متفاوت هستند؛ زیرا تقسیمات دموگرافیک، جنسیت و رده سنی مخاطبان خود را مشخص می‌کنند، درحالی که ژانرها مضامین کلی یک اثر را نشان می‌دهند.

• مانگاهای شونن:

این مانگاها پسران نوجوان سنین 10 تا 18 سال را هدف قرار می‌دهند اما امروزه طرفداران بسیاری درمیان دختران نوجوان نیز پیدا کرده است. این مانگاها دارای نبردهای نفس‌گیر و شخصیت‌های قهرمان پسر هستند. مثال: مانگای وان پیس

• مانگاهای شوجو:

مانگاهای شوجو دختران سنین 10 تا 18 سال را هدف قرار داده و عموما شامل داستان‌های عاشقانه و عاطفی می‌شوند. مثال: مانگای Sailor Moon

• مانگاهای سینن:

این مانگاها مناسب مردان جوان 17 سال تا 40 سال هستند که می‌توانند اکشن یا درام باشند، اما با مضامین بالغانه‌تر و تاریک‌تری آمیخته شده‌اند. مثال: مانگای برسرک

• مانگاهای جوسِی:

این مانگاها نیز مناسب زنان جوان 17 تا 40 سال هستند که زندگی زنان را از دیدگاه بالغانه‌تر و واقع‌گرایانه‌تری روایت می‌کند. مثال: مانگای Paradise kiss

• مانگاهای کودوموموکه:

این مانگاها مناسب کودکان زیر 10 سال هستند. این مانگاها دارای داستان های ساده اما خلاقانه ای هستند که بتوانند تخیل کودکان را تقویت کنند. مثال: مانگای دورائمون

کلمات و اصطلاحات مهم مانگاها

تانکوبون: کتاب‌هایی که شامل چندین جلد مانگا می‌شوند.

مانگاکا: به خالق اصلی مانگاها، مانگاکا می‌گویند. این مانگاکاها ممکن است دو نفر باشند که یکی از آن‌ها کار نویسندگی و دیگری کار تصویرسازی مانگا را برعهده دارد یا ممکن است یک نفر نویسنده و تصویرساز آن باشد.

کیبیوشی/ Kibyoshi: کتاب‌های تصویرسازی شده. این واژه در ژاپن به سبک بصری مانگاها و کمیک‌ها گفته می‌شود.

دوجینشی/ Dojinshi: مانگاهای مستقلی که توسط شرکت‌های مانگای ژاپن منتشر نمی‌شوند.

سخن نهایی با والدین

انیمه و مانگا طیف‌های متنوعی از مضامین را دربرمی‌گیرند که برخی از آنان می‌توانند بسیار آموزنده و اخلاق‌مدار و برخی دیگر حاوی محتواهای خطرناکی برای نوجوانان باشند. برای تشخیص انیمه‌های مناسب از نامناسب برای فرزندان‌تان، بهترین روش آن است که به ژانر آن انیمه و رده‌بندی سنی آن توجه داشته باشید. انیمه‌ها در ژاپن دارای رده‌بندی‌های سنی مشخصی هستند که هر کدام در ساعات مشخص و حساب شده‌ای در کانال‌های تلویزیونی پخش می‌شوند تا محتواهای بزرگسالانه در دسترس کودکان قرار نگیرند. بنابراین شما نیز می‌توانید در سایت‌های دانلود انیمه، در توضیحات مخصوص هر انیمه و مانگا، از نوع ژانر و رده‌بندی سنی آن اطمینان حاصل نمایید.

دنیای انیمه و مانگا چیزی نیست که بتوانید از محبوبیت آن چشم‌پوشی کنید و یا جلوی فعالیت‌های سایت‌های انیمه‌ای را بگیرید، زیرا که این کار نه تنها مانع از علاقه فرزندتان به این مدیوم نمی‌شود؛ بلکه او را مجبور به دانلود از سایت‌های خارجی و تماشای پنهانی انیمه می‌سازد که خطرات احتمالی آن بیشتر است. بنابراین زمان آن رسیده تا خود را با نیاز فرزندانتان وقف دهید و قضاوت‌های اولیه را کنار بگذارید و خودتان همراه با فرزندتان، همانند دو دوست به تماشای انیمه بنشینید.

این کار کمک می‌کند تا نظارت بهتری به محتوای انیمه‌ها داشته باشید و تفاوت‌های فرهنگی و نکات آموزشی را به فرزندتان توضیح دهید و او را در پذیرش یا عدم پذیرش محتواهای تماشا شده، آگاه سازید. این گونه می‌توانید انیمه‌های آموزنده و زیبایی را نیز بیابید که چه بسا خودتان نیز از تماشای آن لذت ببرید.

شما درباره نکاتی که درباره انیمه و مانگا گفته شد، چه فکر می‌کنید؟ چه نکات دیگری درباره انیمه و مانگا می‌دانید که می‌تواند برای تازه ‌واردان و یا والدین مفید باشد؟