چرا باید رمان سیلماریلیون را بخوانیم؟

رمان سیلماریلیون (The Silmarillion)، نخستین و واپسین رمان جی. آر. آر. تالکین (J. R. R. Tolkien)، سال‌های بسیاری را از عمر این فانتزی‌نویسِ شناخته‌شده به‌کار گرفت تا جهان سرزمین میانه بیش از پیش گسترده‌تر شده و داستان‌های آن هم رساتر شوند. بنابراین، پس از رمان‌های هابیت و ارباب حلقه‌ها سرانجام زمان آن رسیده به سراغ سیلماریلیون برویم.

در این نوشته سخنی درباره‌ی رمان سیلماریلیون ، نویسنده و همچنین داستان آن و چاپ‌اش در ایران خواهیم داشت. اگر نوشته‌ی شناساندن رمان هابیت و سه‌گانه ارباب حلقه‌ها را خوانده‌اید، در ادامه با پی‌اس آرنا همراه باشید.

   رمان سیلماریلیون مجموعه‌ای از آثار اسطوره‌آفرینی به قلم جی. آر. آر. تالکین است که پس از مرگ او، ویرایش و به‌دست پسرش «کریستوفر تالکین» در سال 1977 چاپ شد. داستان این رمان به پیش از ارباب حلقه‌ها و «دوران دو درخت» و «دوره نخست» برمی‌گردد و «ایلوواتار» و «ملکور» تا پیدایش الف‌ها و انسان‌ها را به نمایش می‌گذارد. ایلوواتار آفریننده‌ی یگانه در داستان‌های تالکین است و ملکور (یا مورگوت) هم شخصیت خبیث بنیادین داستان‌های سیلماریلیون و «فرزندان هورین» به شمار می‌رود، که در نوشته‌های پیوست‌های ارباب حلقه‌ها به‌ندرت به او اشاره‌هایی شده است. سیلماریلیون دارای پنج بخش است:

• «آینولینداله»؛ که داستان آفرینش «اِیا» (Eä)، گیتی بنیادین، را بازگفت می‌کند.
• «والاکوئنتا»؛ که توصیفی از «والار» و «مایار»، نیروهای ماورایی درون اِیا، است.
• «کوئنتا سیلماریلیون »؛ که بخش بسیاری از مجموعه را شکل می‌دهد، و دیرینه‌ی رخدادهای پیش و در هنگام دوره نخست را بازگفت می‌کند، از جمله جنگ‌هایی که بر سر جواهرهای «سیلماریل» انجام می‌شود و همین الهام‌بخش نام رمان بوده است.
• «آکالابت»؛ که درباره‌ی دیرینه‌ی سرنگونی «نومه‌نور» و مردم آن است و در دوره دوم رخ می‌دهد.
• «حدیث حلقه‌های قدرت و دوره سوم»: که چکیده‌ای از شرایط و رویدادهای مهمی است و منجر به بازگفت داستان‌های ارباب حلقه‌ها می‌شود.

   بیشتر رمان‌های تالکین در ایران به‌دست برگرداننده‌هایی از جمله «رضا علیزاده» به فارسی برگردانده شده‌اند و «نشر روزنه» هم آن‌ها را چاپ کرده است. «نشر جنگل» هم رمان‌های بنیادین تالکین، از جمله هابیت، ارباب حلقه‌ها و همین سیلماریلیون را به زبان انگلیسی چاپ کرده تا بتوانید نسخه‌ اصلی آن‌ها را نیز بخوانید و لذت‌شان را ببرید.

   این پنج بخش در ابتدا آثار جداگانه‌ای بودند، ولی تصمیم بر این شد که آن‌ها با هم چاپ شوند. از آن‌جا که تالکین پیش از پایان یافتن کارش روی این افسانه‌ها از دنیا رفت، کریستوفر برای این رمان مطالبی را از نوشته‌های پیشین پدرش جمع‌آوری کرد تا آن‌ها را کامل کند. در برخی موارد، این بدین معنا بود که او باید محتوای کاملا جدیدی را برای از بین بردن شکاف‌ها و ناسازگاری‌های درون داستان به‌کار می‌گرفت، اگرچه، همه‌ی آن‌ها با طرح و اندیشه‌ی پدرش بودند.

   رخدادهای بازگفت‌شده در رمان سیلماریلیون، درست همانند سایر نوشته‌های تالکین درباره‌ی سرزمین میانه، قرار بوده درباره‌ی دیرینه‌ی زمین باشند. و برای شکل دادن به همین اندیشه، رمان سیلماریلیون از برگردان‌های سه‌جلدی «بیلبو بگینز» که از زبان الویش برگردانده شده، داستان خود را بازگفت می‌کند. بیلبو، شخصیت اصلی رمان هابیت، هنگامی که در درازای داستان ارباب حلقه‌ها در «ریوندال» زندگی می‌کرد، این نوشته‌ها را از زبان الویش برگردانده بود. در نوشته‌ی شناساندن رمان ارباب حلقه‌ها گفته بودیم که گونه‌ی بازگفت داستان‌های سرزمین میانه، نشان می‌دهند تالکین خود را بازگوی هسته‌ای نمی‌داند و ادعا دارد این داستان‌ها را از نوشته‌های هابیت‌ها مانند «کتاب سرخ»، به قلم کسانی از جمله بیلبو و فرودو بگینز، به انگلیسی برگردانده و بازگو می‌کند.

   سرلوحه رمان دارای نوشته‌ای به زبان «تنگوار» است که می‌گوید، «این رمان، داستان‌های دوره نخست را بازگفت می‌کند؛ هنگامی که مورگوت در سرزمین میانه ساکن شد و الف‌ها برای بازیابی سیلماریل‌ها با او وارد جنگ شدند، و همچنین سرنگونی نومه‌نور و دیرینه‌ حلقه‌های قدرت و دوره سوم هم که در آن این داستان‌ها به پایان می‌رسند، آورده شده است.»

   با خواندن رمان‌های هابیت و ارباب حلقه‌ها، از دیرینه‌ی کهن سرزمین میانه و نژادهای آن آگاه می‌شوید. این دیرینه، در رمان سیلماریلیون به‌زیبایی بازگفت می‌شود و شما می‌توانید داده‌های فراوانی را درباره‌ی انسان‌ها، الف‌ها، دورف‌ها و حلقه‌های قدرت که بنیاد داستان ارباب حلقه‌ها را شکل دادند، به‌دست بیاورید.

   به‌طور کلی، اگر دل‌بسته‌‌ی داستان‌های سرزمین میانه هستید، بی‌گمان باید به سراغ سیلماریلیون بروید و برای مدتی در دل گیتی فانتزی و زیبای تالکین زندگی کنید و خود را در میان ماجراجویی‌های آن ببینید. افزون‌براین‌ها، سریالی از دیرینه‌ی ارباب حلقه‌ها نیز به‌دست شبکه «آمازون» در حال ساخت است، پس با خواندن سیلماریلیون می‌توانید درک بهتری از این سریال داشته باشید و حسابی برای دیدن آن آماده شوید. اگرچه، سازندگان گفته‌اند این سریال برپایه‌ی دست‌نوشته‌های تالکین، که هرگز پیش از این پخش نشده‌اند، ساخته شده؛ اما درهرگونه، خواندن پیشینه‌ی سرزمین میانه و موجودات آن خالی از لطف نیست و می‌تواند شما را بسیار سرگرم کند.