کتاب پایان اکتبر | رمانی که شرایط جهان را در دوران کرونا پیش بینی کرد

«معمولا با شیوع همه‌گیر این بیماری دو یا سه موج اصلی ابتلا وجود دارد و با آرام شدن وضعیت تبدیل به همان سرماخوردگی می‌شود که هرساله همه می‌گیریم. این وضعیت تا زمان شیوع همه‌گیر بعدی ادامه می‌یابد. پس اگر این بیماری مانند سرماخوردگی 1918 باشد، موج بعدی قرار است در اکتبر اتفاق بیفتد. اگرچه نمی‌دانیم که این موج جدید چگونه عمل خواهد کرد».

شاید گمان کنید این جملات رییس سازمان آلرژی و بیماری‌های عفونی، آنتونی اس فائوچی (Anthony S. Fauci) باشد، اما در واقع این نقل قولی از کتاب «پایان اکتبر» (The End Of October) نوشته‌ی لارنس رایت (Lawrence Wright) است که یک نسخه‌ پیش از چاپ آن در قفسه کتاب برخی منتقدان موجود است. روی جلد آن کلمات و مفاهیمی نوشته شده که در آن زمان هیچ تصوری از آن‌ها نداشتیم، مانند ویروس کرونا، فاصله‌گذاری اجتماعی، کمبود دستگاه‌های تنفس مصنوعی و کشته شدن به علت واکنش سیستم ایمنی بدن نسبت به یک بیماری به جای آنکه خود بیماری کشنده باشد. همانطور که آن کتاب بدون تغییر بر سر جای خود باقی ماند، دنیای اطراف آن به نحوی تغییر کرد که مطالب درون کتاب همگی به بخشی از اخبار روزمره‌مان تبدیل شد.

داستان‌های پیشگو

گویا نویسندگان کتاب‌های داستانی می‌دانستند که قرار است چه اتفاقی بیفتد. برای سال‌های متوالی نویسندگانی چون امیلی سنت جان مندل (Emily St. John Mandel) – نویسنده‌ی کتاب ایستگاه یازده Station 11 و لینگ ما (Ling Ma) – نویسنده‌ی کتاب جدایی Severance- توانسته‌اند با خلق آثاری فوق‌العاده و حتی عجیب از دنیای پس از شیوع همه‌گیر بیماری، ادبیات سرگرم‌کننده‌ای را خق کنند. هیجان ویروس غیر قابل کنترل نخستین بار توسط مایکل کرایتون (Michael Crichton) در سال 1969 با کتاب «قضیه آندرومدا» وارد ادبیات شد و اخیرا نیز توسط افرادی چون دن براون (Dan Brown)، رابین کوک (Robin Cook) و اسکات برنز (Scott Burns) که فیلمنامه‌ فیلم Contagion را نوشته است، دنبال می‌شود.

شیوع یک بیماری همه گیر، شکل درستی از ترس است؟

اما حالا که واقعیت با داستان‌های تخیلی گره خورده است و رایت موفق شده تا آینده را پیش‌بینی کند، حتما باید پیس از آنکه کتاب «پایان اکتبر» را شروع کنید، به برخی پرسش‌ها پاسخ دهید:

آیا ترساندن خودتان با جزئیات نحوه‌ شیوع یک بیماری همه‎‌گیر در جهان، مثلا در میان عبادت‌کنندگانی که در مکه جمع شده‌اند، شکل درستی از ترس است؟ آیا فکر کردن به اینکه این ویروس توسط رییس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین (Vladimir Putin) و یا موج‌های ضد اسلام ساخته شده است موضوع جالبی برای خواندن در دوران همه‌گیری یک ویروس واقعی خواهد بود؟ آیا مکالمه‌ای درباره‌ی شایعات مرگ اندرسون کوپر (Anderson Cooper)، برد پیت (Brad Pitt) و تیلور سوییفت (Taylor Swift) می‌تواند افکارتان را منحرف کند؟ و در آخر، آیا صحبت کردن از اینکه شرایط قرار است به نحوی خراب شود که به تروریسم جهانی، جنگ بیولوژیکی، زوال اخلاقی و پایان تمدن منجر ‌شود، نوعی آزمایش فکری آموزنده است یا اعصابتان را به هم می‌ریزد؟

غرور و شرمساری

رایت در مصاحبه با نیویورکر New Yorker در این ماه گفته که از نوشتن چنین رمانی احساس دوگانه‌ای دارد. در حالی‌که از نزدیکی واقعیت با تصوراتش به او حس غرور دست داده، از نوشتن چنین وقایع هولناکی شرمسار است.

اگرچه این تنگاتنگی واقعیت و داستان در کتاب رایت، پایان اکتبر، در چنین زمانی آنچنان که باید خوشایند نیست، اما استعداد او به عنوان یک نویسنده‌ غیرداستانی که یک رمان نوشته به مراتب قابل توجه است. رایت که از نویسندگان نشریه نیویورکر نیز هست بیشتر با کتاب‌هایی چون «برج پدیدار شده» (The Looming Tower) – که برای آن برنده‌ی جایزه‌ی پولیتزر شد -، «خدا تگزاس را حفظ کند: سفری به روح ایالت تک ستاره‌» (God Save Texas: A Journey into the Soul of the Lone Star State) و «واضح شدن: دانش‌شناسی، هالیوود و زندان اعتقاد» (Going Clear: Scientology, Hollywood, and the Prison of Belief) شناخته می‌شود.

شاید عجیب نباشد که بیشترین بخش پایان اکتبر به توضیحاتی درباره‌ علم اختصاص دارد. طبق گفته‌های او، نحوه عمل ویروس‌ها و شاخک‌هایشان به مهمانی روی عرشه‌ دزدان دریایی می‌ماند؛ ابتدا به سلول‌ها حمله‌ور شده و با قلاب‌های چنگک‌وار  به آن‌ها می‌چسبند و پس از وارد شدن به آن‌ها به شمار هزاران عدد بازتولید شده و در نهایت به نیروی هدایتی فرآیند تکامل تبدیل می‌گردند. رایت برای نوشتن این کتاب تحقیقات فراوانی کرده اما از آنجایی که این یک داستان است، مرز میان تخیل و تحقیقات مشخص نیست.

هیچ چیز کامل نیست

پایان اکتبر از منظر شخصیت‌پردازی و قوس داستانی ضعف‌هایی هرچند کوچک دارد. مثلا با اینکه هسته‌ عاطفی داستان بر محور جدایی خانواده‌ها به علت ممنوع شدن سفر شکل می‌گیرد، اما پس از بهبود شرایط هیچ صحنه‌ تجدید دیداری وجود ندارد. هم‌چنین داستان پیش‌زمینه‌ شخصیت اصلی دکتر هنری پارسونز (Dr. Henry Parsons) به جای آنکه به شخصیت او عمق ببخشد، او را تبدیل به فردی سطحی می‌کند. اگر شما از هواداران ژانر هیجان‌انگیز دن براون یا مایکل کرایتون باشید، ممکن است صبر بیشتری در مواجهه با این ضعف‌ها از خود نشان دهید. در این صورت شما از دسته افرادی خواهید بود که حتما از خواندن این کتاب لذت می‌برید.