مطلب پیش‌رویتان، گزارشی کوتاه از وضعیت صنعت کتاب در اروپا و به ویژه کشور آلمان است، که علاوه بر مشخص کردن تصمیم‌گیری‌های کلان اجتماعی و فرهنگی در این کشور، اهمیت موضوع کتاب و کتابخوانی را گوشزد می‌کند. این گزارش، به علت اینکه مقیاس و فرصتی برای مقایسه صنعت کتاب، اهمیت این صنعت و همچنین گردش مالی آن در اروپا، با کشورمان را ایجاد می‌کند، دارای اهمیت است. گزارش حاضر نشان‌دهنده اثرگذاری شیوع ویروس کرونا، برکسب و کارهای کوچک و به طور خاص، کسب و کارهای در ارتباط با کالاهای فرهنگی و کتاب است، و به همین دلیل انتخاب منتشر شده است.
تقریبا نیمی از کتاب‌ها در از طریق کتاب‌فروشی‌ها به فروش می‌روند. بسته شدن فروشگاه‌ها برای چندین هفته بر میزان فروش تاثیر چشمگیری داشته است. حتی پس از بازگشایی برخی از آن‌ها نیز نمی‌توان انتظار داشت که میزان فروش سابق به صورت ناگهانی بازگردد.
کتاب‌فروشی‌ها در کشوری مثل آلمان پس از یک ماه تعطیلی اجباری از 20 آوریل مجددا باز شده‌اند. البته در ایالت فدرال آلمان کتاب‌فروشی‌ها فروشگاه‌هایی ضروری به حساب آمده و هر کس مایل بود می‌توانست با رعایت نکات بهداشتی فروشگاه خود را باز نگه دارد. انجمن ناشران و فروشندگان آلمان میزان ضرر مالی صنعت کتاب را تنها در طول چهار هفته‌ی تعطیلی 543 میلیون یورو تخمین زده است.
وابسته بودن به حمایت دولتی
درک رم (Dirk Rehm) از خانه انتشارات مستقل و کوچک Reprodukt، معتقد است که حتی با باز شدن کتاب‌فروشی‌ها، میزان فروش به سرعت بهبود پیدا نمی‌کند، زیرا نگرانی مردم برای سلامتی‌شان و تمایل کمتر آن‌ها به هزینه کردن باعث می‌شود تا تراکم جمعیتی کمتری وجود داشته باشد. گردش مالی انتشارات او که ناشر کتاب‌های کمیک و رمان‌های تصویری از نویسندگان سراسر جهان است، تا به حال 40% کاهش پیدا کرده اما امیدوار است که با حمایت‌های مالی دولت و کاهش ساعات کاری کارکنان، بتواند به ادامه فعالیت در این زمینه بپردازد. این انتشارات قدمتی 30 ساله دارد.
وجود کتاب‌فروشی‌ها برای تجارت امری ضروری است.
انتشارات کوچک ضربه‌ای اساسی بابت بحران پیش آمده ناشی از کرونا خوردند. لغو نمایشگاه کتاب لایپزیگ، فستیوال‌های ادبی و تورهای کتابخوانی به همراه تعطیلی ماه گذشته باعث شد تا کتاب‌های آن‌ها عملا از صحنه خارج شوند. حتی پیش از شیوع همه‌گیر کرونا باز هم از چنین انتشارات کوچکی در روزنامه‌ها سخنی گفته نمی‌شد و در حال حاضر برای ناشرانی چون Reprodukt، حضور فیزیکی درکتاب‌فروشی‌ها و میزان فروش مسائلی حیاتی هستند. کتاب‌فروشی‌ها، حتی در عصر اینترنت، برای کلیت صنعت کتاب به شدت مهم تلقی می‌شوند زیرا حدود نیمی از کتاب‌ها همچنان به شکل حضوری از طریق آن‌ها به فروش می‌روند.
سیاست جدید آمازون کار را برای مشاغل صنعت کتاب دشوار کرده است
شرکت تجارت الکترونیک آمازون یک کانال توزیع مرکزی را برای ناشران ارائه کرده است. اگرچه، سیاست جدید این شرکت در اواسط ماه مارس مبنی بر اولویت‌گذاری تحویل کالاهایی چون مواد غذایی، لوازم‌خانگی و لوازم آرایشی-بهداشتی در طول بحران کرونا بر وضعیت ناشران اثری جدی داشته است. با توجه به اینکه تجارت قدرتمند غول اینترنتی ایالات متحده از طریق فروش و تحویل کتاب رشد کرده است، اتخاذ چنین سیاستی متناقض به نظر می‌رسد. این وضعیت موجب شده تا کتاب‌های جدید ناشران در انبار باقی مانده و برخی از مشتریان زمان بیشتری را برای تحویل سفارش‌های خود انتظار بکشند.
نینا ورنر (Nina Wehner) که کتاب‌فروشی محلی کوچکی را در منطقه نووکلن برلین اداره می‌کند، از چنین تغییر وضعیتی سود می‌برد زیرا برخی مشتریان ناراضی از آمازون حالا به سراغ او می‌روند. هفته‌هاست که کتاب‌فروشی او (ملکه کتاب) سفارش‌های تلفنی و آنلاین را پذیرفته و سپس در روز بعد مشتریان به سادگی جلوی در مغازه هزینه آن را پرداخت کرده و سفارش خود را تحویل می‌گیرند. درحالیکه او می‌توانست در ماه گذشته کتاب‌فروشی خود را باز نگه دارد، اما این راه‌حل به نظرش برای حفظ سلامتی، عقلانی‌تر به نظر می‌رسید.
همبستگی بسیار زیادی وجود دارد
حالا حتی پس از گذشت یک هفته از کاهش محدودیت‌ها در سطح ملی، «کتاب‌فروشی ملکه» کتاب همچنان با وضعیت قبل ادامه داده و منتظر است تا ببیند با باز شدن فروشگاه‌ها تعداد افراد مبتلا شده به ویروس کرونا تا چه حد افزایش می‌یابد، تا پس از آن در مورد ورود مشتریان به کتاب‌فروشی تصمیم بگیرد. نینا می‌گوید: «باز کردن دوباره مغازه و فروختن کتاب‌های مورد علاقه من که اغلب نادیده گرفته شده‌اند، احساس خیلی خوبی دارد». او همچنین از دلتنگی‌اش برای ارتباط نزدیک با مشتریان، صحبت کردن و تبادل اطلاعات با آن‌ها سخن گفته، اما از طرف دیگر این را وظیفه‌ی خود می‌داند که از شیوع بیشتر ویروس کرونا جلوگیری کند.
در حال حاضر سفارش‌های این کتاب‌فروشی را دو دانش‌آموز دختر به صورت داوطلبانه با دوچرخه خود تحویل می‌دهند. او پس از پیشنهاد غیرمنتظره کمک از جانب سایت فیسبوک تحت تاثیر قرار گرفت و گفت: «همبستگی بسیار زیادی وجود دارد». به نظر می‌رسد که گردش مالی او تا به حال تغییری نکرده باشد.
باز شدن مجدد فروشگاه‌ها تنها شروع کار است
حتی اگر کتاب‌فروشی‌ها در سراسر کشور تحت شرایط خاص مجددا باز شوند، باز هم تا پایان این بحران فاصله‌ی زیادی باقی مانده است. تراکم جمعیتی داخل فروشگاه‌ها احتمالا همچنان با محدودیت همراه خواهد بود. آمازون تصمیم ندارد از استراتژی اولویت گذاری خود دست بکشد و برگزاری رویدادهای کلان در جهان نیز که برای دنیای ادبیات نقشی اساسی دارند، تا آخر ماه آگوست ممنوع خواهد ماند. در نتیجه الکساندر اسکیپیس (Alexander Skipis)، رییس انجمن ناشران و فروشندگان آلمان معتقد است که دولت‌ها باید حمایت خود را از این صنعت افزایش دهند.
البته بارقه امیدی را نیز می‌توان مشاهده کرد: نمایشگاه کتاب فرانکفورت طبق برنامه قبلی در ماه اکتبر برگزار خواهد شد. کاترین گرن (Kathrin Grün)، سخنگوی نمایشگاه در این زمینه گفته است: «اینکه 72مین نمایشگاه کتاب دقیقا به چه شکل برگزار خواهد شد، هنوز برای ما روشن نیست، اما مشخصا نمایشگاه بسیار ویژه‌ای خواهد بود».
بحران کرونا تاثیری عمیق بر صنعت کتاب در جهان گذاشته و امید است که با تثبیت اوضاع، وضعیت ناشران و دیگر کسب و کارهای وابسته به این صنعت نیز بهبود یابد. در صورت ادامه یافتن شرایط فعلی ممکن است این صنعت متحمل ضرری شدید گردد که به سادگی قابل جبران نباشد. در چنین موقعیتی دولت با حمایت‌های مالی و غیرمالی خود می‌تواند در برون‌رفت از این بحران نقشی اساسی ایفا کند.
