نقد و بررسی انیمیشن Isle of Dogs

«جزیره سگ ها» یا انیمیشن Isle of Dogs انیمیشنی بلند به کارگردانی، نویسندگی و تهیه‌کنندگی وس اندرسون (Wes Anderson)، یکی از کارگردانان منحصربه‌فرد سینما است که داستان گروهی از سگ‌های طرد شده را روایت می‌کند که به رهبری سگ ولگردی به نام شف (Chief) به پسری کمک می‌کنند تا سگ گمشده‌اش را بيابد. این انیمیشن که در سال 2018 منتشر شده، یک کمدی-درامِ علمی-تخیلی و بزرگ‌سالانه است که برنده جایزه خرس نقره‌ای برای بهترین کارگردانی شد. این انیمیشن همچنین برای پویانمایی، داستان‌پردازی و طنز خود مورد تحسین بسیاری قرار گرفته است.

وس اندرسون (Wes Anderson) کارگردانی است که بیشتر با آثار The Royal Tenenbaums، Moonrise Kingdom و The Grand Budapest Hotel شناخته می‌شود. اما اندرسون علاوه بر عرصه فیلم، در صنعت انیمیشن نیز قدم نهاده و با انیمیشن بلند بزرگ‌سالانه‌اش به نام Fantastic Mr. Fox در سال 2009 نامزد جایزه اسکار بهترین انیمیشن برای سبک پویانمایی استاپ-موشن می‌شود. تجربه‌ای به مراتب موفق و درخشان، با نمابندی‌های متفاوت، متحرک‌سازی‌های نرم و حرفه‌ای و درنهایت روایت‌های قدرتمند و طنزآمیزی که کاملا به‌جا و به اندازه به کار گرفته شده است. حال، او پس از 9 سال تجربه فیلم‌سازی باری دیگر، به عرصه انیمیشن بازگشته و با ساخت جزیره سگ ها روح تازه‌ای به منتقدانی که ناامیدانه به دنبال اثری قابل توجه، حتی در میان فیلم‌های سینمایی سال 2018 بودند، می‌بخشد و به معدود انیمیشن‌هایی تبدیل می‌شود که در آن سال مورد تحسین زیادی قرار می‌گیرد. اما آیا این انیمیشن واقعا شایسته چنین استقبال گسترده‌ای بود؟ براي پاسخ به اين پرسش با ما و تیم پی اس آرنا همراه باشید تا به نقد و بررسی نقد و بررسی انیمیشن Isle of Dogs بپردازیم.

داستان و سبک روایی انیمیشن جزیره سگ ها

جزیره سگ ها در بستر فرهنگی ژاپن و  در آینده‌ای نه‌چندان دور روایت می‌شود. زمانی که در شهر خیالی مگاساکی (Megasaki)، سلسله قدرتمند خاندان گربه‌دوست کوبایاشی سالیان سال با سگ‌ها، بهترین دوست انسان‌ها در جنگ بودند. با همه‌گیری ویروس آنفولانزای سگی در میان سگ‌ها، شهردار کوبایاشی علارغم مخالفت‌های حزب سگ‌دوستان، به دلیل خطر سرايت آنفولانزای سگی به انسان‌ها، همه سگ‌ها را به جزیره زباله (Trash Island) تبعید می‌کند. اکنون که مدتی از این ماجرا گذشته، جزیره زباله مملو از سگ‌های طرد شده‌ای می‌شود که برای ته‌مانده‌های غذا با یک‌دیگر مبارزه می‌کنند. حالا بیماری سگ‌ها شایع‌تر شده و شایعه‌ای وجود دارد که گروهی از سگ‌ها از شدت گرسنگی از خود سگ‌ها تغزیه می‌کنند. دراین‌میان گروهی از سگ‌ها به نام‌های رکس (Rex)، کینگ (King)، باس (Boss)، دوک (Duke) و رهبرشان شف (Chief) به ما معرفی می‌شوند. سگ‌هایی که متوجه پسر خلبان 12 ساله‌ای به نام آتاری کوبایاشی مي‌شوند که به تازگی سوار بر هواپيماي شخصي خود در جزیره زباله فرود آمده و به او کمک می‌کنند تا سگش اسپات (Spot) را بیابد.

وس اندرسون در نمایش فرهنگ و احساسات ژاپنی‌ها کم‌لطفی کرده است

وس اندرسون در این 20 دقیقه ابتدایی داستان، تمام اطلاعات مورد نیاز اولیه را با ریتم نماهای سریع و دیالوگ‌های کوتاه طنزآمیز به ما منتقل می‌کند و حال‌وهوای فرهنگ ژاپنی را با تئاترهای کابوکی، کشتی سومو (نوع کشتی خاص ژاپنی‌ها)، اشعار هایکو و قاب‌های نقاشی هوکوسای، در قالب سبک فیلم‌سازی و موسیقی کارگردانان ژاپنی آکیرا کوروساوا (Akira Kurosawa) و هایائو میازاکی (Hayao Miyazaki) به تصویر می‌کشد. اما وس اندرسون عادت دارد، در فیلم‌هایش نظرات شخصی و تخیلات خود را با واقعیت‌ها درآمیزد که این امر باعث شده، بسیاری از عناصر فرهنگی ژاپني كه او در این انیمیشن وام گرفته، اصالت خود را از دست داده و با تخیلات شخصی این کارگردان از ارزش آن کاسته شود. درحقیقت بهتر است بگوییم عناصر فرهنگی ژاپنی بیشتر نقش دکوری و تزیینی در این انیمیشن دارند.

نکته قابل توجه دیگر آن است که وس اندرسون زبانی که سگ‌ها با آن حرف می‌زنند را انگلیسی انتخاب می‌کند اما اجازه می‌دهد، انسان‌ها در داستان به همان زبان مادری خودشان که ژاپنی است، صحبت کنند و گاهی اوقات ما با صحنه‌هایی مواجه می‌شویم که هیچ زیرنویسی برای صحبت‌های ژاپنی‌ها وجود ندارد و ما نیز متوجه حرف‌های‌شان نمی‌شویم. این امر درواقع شگرد جالبی برای نشان دادن این حقیقت است که سگ‌ها و انسان‌ها حرف یک‌دیگر را نمی‌فهمند و باعث می‌شود ما به عنوان مخاطب با سگ‌ها احساس نزدیکی و همزاد پنداری بیشتری کرده و از زاویه دید آن‌ها به انسان‌ها نگاه کنیم. اگرچه از طرف دیگر همین موضوع میزان کم‌لطفی که اندرسون نسبت به ژاپنی‌ها داشته را نشان می‌دهد؛ چرا که فرصتی برای درک احساسات انسان‌های ژاپنی به ما داده نمی‌شود و داستان از بسیاری از بیان‌های دراماتیک آن‌ها به آسانی گذر کرده است. در برخی صحنه‌ها اگرچه دیالوگ‌های مهمی که توسط یک ژاپنی گفته می‌شود توسط یک مترجم و یا یک دستگاه ترجمه‌گر، به زبان انگلیسی برگردانده می‌شود اما در سایر مواقع ما باید همچون سگ‌ها از حالات رفتاری‌شان، نیت‌هایشان را حدس بزنیم.

داستان جزیره سگ ها به غیراز به‌تصویر کشیدن کلیشه‌های نژادپرستانه، حرف دیگری براي گفتن ندارد

ویژگی دیگر انیمیشن جزیره سگ ها دیالوگ محور بودن و اهمیت زیاد روایت داستان آن است. این انیمیشن از زمانی که شروع می‌شود، دیالوگ‌ها هجوم می‌آورند و بیشتر بار کمدی داستان نیز بر آن متمرکز است. بنابراین در این انیمیشن از عکس‌العمل‌های کمدی و اغراق‌آمیز شخصیت‌هايي که در کارتون‌های دیزنی و پیکسار شاهد آن هستیم، خبری نیست. جنس شوخی آن نیز به اندازه‌ای نیست که شما را به قهقهه اندازد؛ بلکه به گونه‌ای است که می‌توانید ساعت‌ها به تماشای نحوه سروکله زدن این سگ‌ها با یک‌دیگر، بنشینید و خسته نشوید. همچنین سگ‌ها در این انیمیشن، بار احساسی داستان را تماما به دوش می‌کشند. آن‌ها با اینکه توسط انسان‌ها طرد و به معنای واقعی کلمه دور ریخته شده‌اند، اما بسیاری از آن‌ها که در گذشته اهلی و خانگی بودند، هرگز گذشته و صاحب خود را فراموش نکرده و امیدوارند روزی دوباره به خانه‌های‌شان بازگردند. مثلا در صحنه‌ای که Chief برای اولین بار از دستان آتاری غذایی قبول می‌کند و از پیدا کردن اولین غذای خوش‌مزه و موردعلاقه‌اش اشک در چشمانش حلقه می‌زند و یا در صحنه‌ای که اسپات از صاحب خود درخواست بازنشستگی کرده و Chief را به عنوان جایگزین خود انتخاب می‌کند، ما شاهد معدود صحنه‌های دراماتیک داستان هستیم. این درحالی است که مثلا مرگ پروفسور واتانابه و اشک‌های دستیارش یوکو اونو چندان از نظر احساسی قرار نیست ما را تحت تاثیر قرار دهند.

اما داستان این انیمیشن که از چند چپتر (قسمت) تشکیل شده، چندان افرادی را که با آثار وس اندرسون آشنا هستند، غافل‌گیر نمی‌کند. روابط دوستی جدیدی که بین آتاری و سگ‌ها ایجاد و به مرور تقویت می‌شود، توطئه‌های سیاسی وحشتناکی که در انتهای داستان در معرض دید قرار می‌گیرند و جوانان بی‌پروایی که با صداقت و شجاعت خود، بزرگترها را از اشتباهاتی که مرتکب شده‌اند، شرمسار می‌کنند، همگی اتفاقاتی هستند که در آثار اندرسون تکرار شده‌اند. از طرفی دیگر او مضمون کلی درد و رنج سگ‌ها را همانند رمان‌های معروف Beautiful Joe و Black Beauty بیان می‌کند و به نظر می‌رسد فیلم‌نامه‌ای که اندرسون برای این انیمیشن نوشته است، تنها با این هدف از این رمان‌ها الگوبرداري كرده تا با اشاره سطحی به کشتار دسته جمعی سگ‌ها، به سرعت از داستان گذر کند و به پرداخت جلوه‌های بصری انیمیشنش برسد. به بیان دقیق‌تر وس اندرسون در داستان جدیدش به نسبت آثار پیشین خود خلاقیت چندانی به خرج نداده و به بیان کلیشه‌های نژادی اکتفا کرده است؛ به همین دلیل نتوانسته به آن درخشش انیمیشن Fantastic Mr. Fox دست پیدا کند.

شخصیت‌پردازی انیمیشن Isle of Dogs

در میان شخصیت‌های انیمیشن جزیره سگ‌ها پیدا کردن پروتاگونیست در ابتدای داستان شاید کمی دشوار به نظر برسد. آتاری كه پسر شجاعی است که به دنبال سگ خود به جزیره زباله پرواز کرده و علیه سیاست‌های عمویش شورش می‌کند، یا Chief سگ ولگرد و خشنی که میانه‌ی خوبی با انسان‌ها ندارد و از نیمه دوم به بعد در داستان نقش پررنگ‌تری پیدا می‌کند. اما با توجه به اینکه داستان از زاویه دید سگ‌ها روایت می‌شود و آتاری فردی است که قرار است به آن کمک شود، پس می‌توان نتیجه گرفت که پروتاگونیست اصلی درواقع همان Chief است که قرار بوده به تدریج تغییر کرده و به قهرمان تبدیل شود. اسپات نیز دارای شخصیتی کامل و با توانایی رهبری بالا است که به Chief نشان می‌دهد که او واقعا کیست و چه هدفی را باید دنبال کند. علاوه بر این 3، شخصیت‌های مهم دیگری نيز وجود دارند:

کوبایاشی (Mayor Kobayashi): عموی آتاری که آنتاگونیست داستان و شهردار جدید شهر مگاساکی (Megasaki) است. کسی که حکم تبعید سگ ها را مهر زده و شخصیت آن از روی بازیگر اصلی فیلم‌های کوروساوا، توشیرو میفونه (Toshiro Mifune) الگوبرداری شده است.

تریسی واکر (Tracy Walker): که توسط گرتا گرویگ (Greta Gerwig) صداگذاری شده، یک دانشجوی خارجی است که سرپرستی روزنامه‌نگاران دبیرستانی را برعهده دارد. او شخصیتی جسور داشته و بسیار رک صحبت می‌کند و با پیگیری‌هایش در نهایت توطئه سیاسی شهردار کوبایاشی را افشا می‌سازد.

ناتمگ (Nutmeg): که توسط بازیگر معروف اسکارلت جوهانسون (Scarlett Johansson) صداگذاری شده، یک سگ نمایشی است که دارای موهای ابریشمی بلند و آراسته است که بین او و شخصیت Chief رابطه‌ای عاشقانه شکل می‌گیرد.

هرکدام از شخصیت‌های سگ‌ها به خودی خود شگفت آور، تاثیرگذار و دارای طنز مخصوص به خودشان است. به عنوان مثال دوک عاشق گوش دادن به شایعات است و به قول معروف یک کلاغ، چهل کلاغ می‌کند یا شخصیت اوراکل تنها سگی است که قادر است زبان انسان‌ها را بفهمد و برای همین به تماشای تلویزیون اعتياد دارد. رکس (صداگذاری شده توسط Edward Norton) سگی است که دوست دارد رهبری گروه را برعهده داشته باشد. او درواقع در گذشته یک سگ خانگی بوده که گویا در میان پر قو بزرگ شده بود. کینگ (با صداگذاری Bob Balaban) نیز سگی تبلیغاتی، باس (با صداگذاری Murray) سگی از تیم بیسبال و دوک (با صداگذاری Goldblum) نيز سگي خانگي بود كه درگذشته هرآنچه نیاز داشت برایش فراهم مي‎شد. این 4 سگ یعنی رکس، کینگ، باس و دوک برخلاف Chief، همگی در گذشته اهلی بوده و درحقيقت آن‌ها بودند که ابتدا تصمیم گرفتند به آتاری کمک کنند. در حالی که Chief اظهار داشت که او عادت دارد انسان‌ها را گاز بگیرد و تحمل محبت آن‌ها را ندارد.

شاید یکی از نقاط قوت خوب داستان همین شخصیت‌پردازی سگ‌ها باشد. همان‌طور که اندرسون از سرگرم شدن با معرفی شخصیت‌هایش لذت می‌برد و می‌تواند با آن‌ها لحظات لذت‌بخشی را برای‌تان فراهم کند. بنابراين مطابق با آنچه که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، مخاطب قادر است ساعت‌ها به تماشای این سگ‌ها و ماجراهای‌شان بنشیند و از دیالوگ‌های بامزه‌شان لذت ببرد.

پویانمایی و جلوه‌های بصری انیمیشن جزیره سگ ها

وس اندرسون بعد از تجربه ساخت فیلم‌هایی با نماهای زیبا و پرجزئیات، این بار به سراغ بستری زشت و بازآفرینی جزیره‌ای پر از زباله با کارخانه‌های متروکه و آب‌های سمی می‌رود. رویکردی تحت عنوان «چالشی برای زیباسازی زشتی‌ها» که در آن بسیار موفق بوده است. او که به دلیل پرداخت پرجزئیات صحنه‌ها به مینیاتوری با حساسیت بالا شهرت دارد، توانسته است حتی در سبک پویانمایی استاپ-موشن نیز از ظرافت‌های زیادی در انیمیشن بهره گیرد. استاپ-موشن شاخه‌ای از انیمیشن است که با حرکت جزءبه‌جزء اشیا و یا عروسک‌ها و سپس عکاسی از آن‌ها، با کنارهم قرار دادن تصاویر عکاسی شده، توهمی از حرکت و در نهایت پویانمایی شکل می‌گیرد. حال با آگاهی از میزان دشواری این سبک از انیمیشن متوجه می‌شویم که حرکات هر رشته از موهای سگ‌ها در باد، در طول انیمیشن چقدر زمان و حساسیت لازم دارد. چیزی که اندرسون از پس آن برآمده است!

ما در این انیمیشن با قاب‌بندی‌های جذاب و نماهایی با ترکیب‌بندی‌های مینیمال و با حداقل پالت رنگی مواجه می‌شویم. رنگ غالب خاکستری در تمام نماها خود به زیبایی و سادگی اثر می‌افزایند و در تضاد با دقت و جزئیات به کارگرفته شده در پویانمایی، هر مخاطب هوشیاری را متحیر می‌سازد. اما مضمون کلی زباله‌ها و زشتی‌ها با فضای خاکستری مربوط به آن ممکن است برای برخی دیگر کسل‌کننده بوده و از طرفی به دلیل خشک بودن متحرک‌سازی سبک استاپ-موشن که امری طبیعی است، مورد پسند برخی مخاطبان واقع نشود.

موسیقی انیمیشن Isle of Dogs

موسیقی انیمیشن جزیره سگ ها توسط الکساندر دسپلت (Alexandre Desplat) آهنگ‌سازی که برای فیلم‌های شناخته شده‌ای همچون The Grand Budapest Hotel، The Shape of Water، Harry Potter and the Deathly Hallows Part 1 & Part 2 و خیلی‌های دیگر، موسیقی‌متن‌های بسیاری ساخته و برنده چندین جایزه Golden Globe، Academy Award و Grammy شده است. او براي اين انيميشن از موسيقي‌هايي بهره گرفته كه در فيلم‌هاي «هفت سامورايي» و «فرشتگان مست» اثر كوروساوا استفاده شده است كه باعث شده حس‌وحال سامورايي فيلم‌هاي كوروساوا در برخي صحنه‌هاي اين انيميشن تداعي شود. نمايش گروه كرِ دراماتيكِ طبل‌هاي تايكو (taiko drumbeats) در اين انيميشن نيز از ديگر هوشمندي‌هاي غافلگيرانه الكساندر اسپلت است كه مي‌توان به آن اشاره كرد.

جزيره سگ ها اثري نه‌چندان استثنايي

همان‌طور كه ديديم جزيره سگ‌ها به عنوان دومين انيميشن كارگردان، وس اندرسون و آخرين اثر سينمايي او تاكنون، در مقايسه با آثار درخشان پيشين او چيز جديدي براي گفتن ندارد و تنها نمايشي تكراري از مفاهيم كليشه‌اي و سبك پويانمايي مشابه انيميشن Fantastic Mr. Fox است؛ چه بسا حتي در تكنيك متحرك‌سازي و روايت نتوانسته از آن انيميشن پيشي بگيرد. همچنين اين انيميشن داراي مفاهيم جدي و بزرگ‌سالانه است كه نتوانسته قشر کودک و نوجوان را به خود جذب كند و جنبه سرگرمي ندارد؛ به خصوص زماني كه در 20 دقيقه پاياني اين انيميشن بخش كمدي داستان كاملا جايش را به مفاهيم جدي سياسي و اجتماعي مي‌دهد. اما اگر به اين انيميشن به عنوان اثري مستقل از ديگر آثار اندرسون نگاه كنيم، متوجه مي‌شويم كه در مقايسه با انيميشن‌هاي ديگر، اين فيلم از سبك روايي و طنز خاصي پيروي مي‌كند كه كمتر شاهد آن هستيم و سبك پويانمايي ظريفانه آن به نوبه خود قابل تحسين است.

آیا تا به حال به تماشای انیمیشن جزیره سگ ها نشسته‌اید؟ درباره آن چه فکر می‌کنید؟ نظرتان را با ما به اشتراک بگذارید.