سریال قورباغه در دوراهی الهام گیری و بومی سازی

هومن سیدی شخصیت متفاوت سینمای ایران که این روزها با سریال قورباغه دوباره سر زبان­‌ها افتاده است. او به عنوان بازیگر به سینما معرفی شد و پس از چندین سال تجربه بازیگری، به کارگردانی روی آورد. وی بعد از سال­‌ها تجربه فیلمسازی، با سریال قورباغه وارد عرصه سریال­‌سازی شده است. او اکنون در زمینه کارگردانی و نویسندگی به بلوغ رسیده است و نقطه اوج کارهای او را می­‌توان فیلم “مغزهای کوچک زنگ زده” نامید. او در بیشتر آثارش زندگی جوانان و رابطه آنها با جامعه را به تصویر می­‌کشد و به دغدغه این قشر می­‌پردازد. کسانی که اکثر روزشان را در خیابان‌ها گذرانند و برای صحبت کردن از الفاظ خیابانی استفاده می­‌کنند (قسمت اول سریال قورباغه، این موضوع را به خوبی نشان می­‌دهد.). نقش­‌‌‌هایی هم که او با آن­ها معروف و محبوب شده است، دست کمی از کاراکترهایی که او خلق می‌­کند ندارد. بین نقش­‌های ماندگاری که او ایفا کرده و بعضی از کاراکترهای فیلم­‌هایش شباهت­‌هایی بر قرار است. او با کاراکتر “بابک” در فیلم “من دیگو مارادونا نیستم.” بهرام توکلی، توانست سیمرغ بلورین کسب کند و با کاراکتر پیمان در سریال “عاشقانه” منوچهر هادی توانست به محبوبیت برسد. این قضیه به خوبی نشان می­‌دهد که سیدی، این قشر را اعم از جوانان و نوجوانان به خوبی می­ شناسد و درکشان می­‌کند. این موضوع را می­‌توان از محتوای آثار او متوجه شد و همینطور در نقش‌­های ماندگار او دید. اما سوال اصلی در اینجا مطرح می­‌شود؛ هومن سیدی در زمینه بازیگری قوی­‌تر است یا کارگردانی؟

سیدی در بازیگری با چهره واقعی به چشم می‌­آید؛ کاراکترهایی که او بازی می­کند همان­‌هایی هستند که در کوچه و خیابان می­‌بینیم و می‌­توانیم با بازی خوب او، با شخصیت­‌ها همذات پنداری کنیم. نقطه قوت بازیگری سیدی وقتی بروز می­‌کند که او با تمامی شخصیت­‌ها به خوبی ارتباط برقرار می­‌کند، از اهداف آنها با خبر است، می­داند با چه لحنی صحبت کند و چگونه با صورت خود بازی کند. اما سیدی در زمینه کارگردانی متفاوت است. چون می­‌خواهد در عرصه فیلمسازی با دیگران فرق داشته باشد؛ و قصد شکستن کلیشه­‌ها را دارد و می­‌توان در آثار او ( از فیلم آفریقا گرفته تا سریال قورباغه) متفاوت بودن را دید. برخلاف دیگر فیلم­‌های اجتماعی که معضل­‌های جامعه را نمادین نشان می­‌دهد و اکثرا شی­‌انگاری هستند، سیدی چنین قصدی ندارد و بیشتر از ماجرای به وجود آمدن و سرشته این معضل­‌ها صحبت می­‌کند. او با سینمای جهان به خوبی آشنا است و می­‌تواند با الهام گرفتن از آنها فیلم‌­های ماندگاری بسازد. او در چهار فیلم ابتدایی­‌اش علی­رغم اشتباهات کوچک و بزرگ این آثار، نشان داد ایده­‌های خوبی برای ساخت فیلم دارد و سیدی می‌تواند با استفاده از آن ایده­‌های ذهنی تصویرها، داستان­­‌ها و شخصیت­‌های متفاوتی را خلق کند. مانند فیلم مغزهای کوچک زنگ­‌زده که در آن کارتل مواد مخدر را به شکل بومی در حاشیه­‌های شهر به تصویر کشید و داستان دعوای ناموسی بین خواهر و برادر که آن را می­‌توان در سطح جامعه دید و فیلمساز سعی در به نمایش کشیدن واقعیت دارد. سیدی به خوبی توانست با بومی کردن فیلم­‌های این حوزه از سینمای جهان، یک فیلم گنگستری ایرانی بسازد. او با الهام گرفتن از فیلم­‌های معتبر جهان توانسته است به سطح خوبی از کارگردانی برسد و سعی دارد تصاویر و ایده­‌های دیگر فیلمسازها را جمع کند و آن را به شکل بومی ساخته و به این شکل آثار متفاوتی را در سینمای ایران خلق می‌­کند. سینمایی که گاه غبار تکرار گرفته و به یک خانه تکانی اساسی نیاز دارد.

اما آیا چنین کاری مصداق کپی کاری است؟ نفوذ سینمای غرب و هالیوود را می­‌توان در آثار کارگردان­‌های تازه وارد و جوان دید. المان­‌هایی مثل قاب­‌بندی، دیالوگ­‌ها، شخصیت پردازی­‌ها و… به سطح تازه‌­ای رسیده اند و دیگر خبری از آن دیالوگ­‌ها و قاب‌­بندی­‌های خاطره انگیز و نوستالژیک نیست، مخاطبان امروزی هم علاقه­‌ای به آن ندارند و دوره آنها به اتمام رسیده است. با وجود چنین شرایطی شاهد ایده­‌های نو و جدیدی هستیم که می­‌توانند سر و سامانی به سینما بدهند. فرق فیلمساز خوب و بد در این موضوع خلاصه می­‌شود: چه کسی ایده­‌های ناب دارد و چه کسی همچنان در همان دوران­ اولیه فیلمسازی مانده است. در چند سال گذشته نیز سرمایه­‌گذاران غیر دولتی از این موضوع استقبال کرده اند، زیرا خودشان هم می­‌دانند که برای فروش فیلم و جذب مخاطب، اثر می­‌بایست ایده­‌‌های نو و جذاب داشته باشد. طبیعتا به دلیل هژمونی هالیوود این ایده­‌ها از سینمای غرب سرازیر می­‌شود و کسی برنده است که درست و هوشمندانه از آن الهام گرفته و برداشت کند.

سریال قورباغه پر اهمیت از هر نظر

نکته دیگری که در فیلم­‌‌های هومن سیدی وجود دارد، به تصویر کشیدن واقعیت است. او در فیلم­‌های خود مخاطب را در واقعیت­‌های تلخ امروز غرق می­کند و اکثر فیلم­‌های اصطلاحا رئال هستند. اما جدیدترین اثر او یعنی سریال قورباغه از این قضیه پیروی نمی­‌کند؛ این را می‌­توان از جمله ابتدایی  قسمت­‌های منتشر شده سریال فهمید:

“حقیقتی که در ذهن شما شکل می­‌گیرد، روزی تبدیل به واقعیت خواهد شد. پس این یک داستان واقعی است.”

هومن سیدی افشا می­‌کند که داستان فقط از ذهن او بیرون آمده و با المان­‌های دنیای واقعی شکل گرفته است. بنابراین چیزی که در سریال شاهد آن هستید ممکن است با دنیای واقعی زمین تا آسمان متفاوت باشد. این جمله سوررئالیسم بودن اثر را نمایان می­‌کند. توجه به این نکته، این نقد را که سیدی با سریال قورباغه قصد سیاه نمایی جامعه را داشته و تصویری غیر اخلاقی از مردم به نمایش بگذارد، بلا موضوع می­‌کند.

سریال قورباغه بر خلاف اکثر سریال‌های منتشر شده در بستر شبکه نمایش خانگی، چه از منظر داستان و چه کیفیت فنی، یک سر و گردن بالاتر است. قورباغه به خوبی توانسته برای مخاطبان عام و فرهیخته سرگرم کننده بوده و تا به این جای کار ذائقه بیننده­‌ها را به داستان­‌های خشک و عشق­های مثلثی محدود نکرده و به مخاطب احترام بگذارد.

یکی از عناصری که به کیفیت خوب سریال کمک کرده است، فیلمبرداری پیمان شادمانفر است. کسی که با فیلم “خشم و هیاهو” هومن سیدی توانست به سیمرغ بلورین برسد، در جدیدترین کار خود حرفه­ای بودنش را نشان داد. شادمانفر در کارهای سیدی به خوبی می‌تواند سکانس‌­ها را درک کند و از چه تکنیکی برای فیلمبرداری استفاده کند. در مغزهای کوچک زنگ‌­زده با استفاده از دوربین دستی به خوبی توانست هیجان و ضرب­‌آهنگ فیلم را بیشتر کند و ما را وارد یک جو استثنایی کند. فیلمبرداری او در خشم و هیاهو آنقدر کوبنده است که یادمان می‌­رود شاهد داستان عشق و خیانت هستیم. در هر اپیزود از سریال قورباغه فیلمبرداری عملکرد متفاوتی دارد تا آن حس متفاوتی را به مخاطب القا کند. خصوصا در قسمت چهارم که با استفاده درست و ­بجا از لنز واید، حس نوستالژی را در تک تک ثانیه‌های آن می‌­توان احساس کرد.

به جرات می‌­توان گفت که هومن سیدی برای هر نقش سریال قورباغه بهترین گزینه­ را جلوی دوربین آورده است. چه بازیگران نام­ آشنا و چه بازیگران ناشناس که اولین تجربه بازیگری­‌شان را سپری کردند. حتی بازیگران بی­‌تجربه درخشان‌­تر از بازیگران درجه یک هنرنمایی کردند و این نقش ‌آفرینی‌های ماندگار نشان از انتخاب درست و ارتباط­‌های خوب هومن سیدی با آنها است. سیدی برای بازیگران با استعداد و همینطور بازیگران فراموش شده، یک پله ترقی است. او امیر جدیدی، یسنا میرطهماسب، نوید پورفرج و… را به سینما معرفی کرد که خیلی زود در دل مردم جا گرفته­‌اند. در قورباغه به چندین استعداد فرصت بازی کردن داده شده است و آنها آنقدر نقش خود را عالی بازی کردند که حضور کوتاه آنها در سریال فرصت خوب و کافی برای معرفی آنها باشد. دیگر عوامل تولید سریال هم به خوبی کار خودشان را پشت سر گذاشته‌­اند، مثل تدوین، صداگزاری، موسیقی و… که می­‌توان حرفه‌­ای بودن آن را در سریال دید و فهمید سریال قورباغه حاصل دست رنج یک تیم حرفه‌­ای است.

از نظر کلی با سریال با کیفیتی روبرو هستیم که حکم طلا را برای سریال‌­سازی در بستر شبکه نمایش خانگی دارد. قورباغه به واسطه کیفیت تولید بالایی که دارد و با پشت سر گذاشتن محدودیت­‌های فیلمسازی در ایران، می تواند محصول با ارزشی برای مخاطبان باشد که از آن لذت ببرند.