دوال‌شاک‌های پلی استیشن چطور به الگوی کنترلرهای مدرن تبدیل شدند؟

اگر از شما خواسته شود تا یک کنترلر بازی را نقاشی کنید، حدس می‌زنید طرح نهایی شما به چه شکلی باشد؟ اکثریت قریب به اتفاق این نقاشی‌ها، شامل یک مستطیل، دو برامدگی کشیده در کناره‌های آن برای قرارگرفتن در کف دست، یک پد میانی، چهار کلید اصلی در سمت راست، کلیدهای جهت نما در سمت چپ، یک جفت استیک انگشت شصت و کلیدهای بالایی تریگر خواهند بود. در واقع شما با این طرح، یک کنترلر پلی استیشن را نقاشی کرده‌اید. سونی کنترلرهای بازی را اختراع نکرده است؛ اما مطمئناً منبع الهام بخش طراحی تمامی کنترلرهای مدرن تولید شده در طول بیش از دو دهه‌ی اخیر بوده است. در واقع این، طرح برتر سونی بوده که نحوه‌ی ارتباط ما با بازی‌های ویدیویی را در ۲۵ سال گذشته تعیین کرده است.

توجه داشته باشید که وقتی صحبت از طراحی کنترلرهای بازی به میان می‌آید، نام‌های بسیار بزرگی در این تاریخچه حضور دارند. نینتندو با طراحی SNES، (با قرارگرفتن D-pad در یک سمت و کلیدهای مقابل دسته، در سمت دیگر کنترلر) جلودار این نام‌ها بود. ضمناً این سگا و نینتندو بودند که با انتشار کنترلرهای مشهور آنالوگ، سونی را در رقابت با کنسول‌های خود شکست داده بودند. اما در نهایت این سونی بود که با طراحی کنترلرهای اورجینال خود، اساس طراحی آنچه که امروزه به عنوان «کنترلر بازی‌های ویدیویی» می‌شناسیم را پایه گذاری کرد.

در میان کنترلرهای نسل جدید بازی‌های ویدیویی، می‌توان به دو مورد اشاره کرد که تقریباً تمامی گیم پدهای ساخته شده در دو دهه‌ی اخیر، از آن‌ها الگو برداری کرده‌اند. اولین مورد، کنترلر اورجینال پلی استیشن در سال ۱۹۹۴ است که اساس طراحی عریض کنترلرهای مدرن را پایه گذاری کرد. (کلیدهایی بالایی، ترکیب D-pad (کلیدهای جهت نما) و چهار کلید اصلی و دستگیره‌هایی که در کف دو دست قرار می‌گرفتند.)

مورد دوم، کنترلرهای دوال‌ آنالوگ در سال ۱۹۹۷ هستند (که بعدها، مدل شناخته شده‌ی دوال‌شاک، از روی آن طراحی شد) که با فراهم کردن دو استیک آنالوگ خود برای کنترلر حرکات کاراکتر بازی و نگاه کردن به محیط اطراف، تجربه‌ی کاربری بازی‌های سه بعدی را برای همیشه متحول کرد.

مطالب مرتبط: یادداشت جیم رایان به مناسبت ۲۵ سالگی پلی استیشن

اجازه دهید از اساس طراحی این کنترلرها شروع کنیم. قبل از سونی، کنترلرهای بازی‌های ویدیویی، در اشکال و اندازه‌های مختلفی ساخته می‌شدند. اصلاً یکی از مواردی که با معرفی یک کنسول جدید همواره کاربران را سورپرایز می‌کرد، شکل جدید کنترلرهای این کنسول بود. در واقع مدتی طول می‌کشید تا کاربران با کنترلرهای جدید هماهنگ شوند. این مدل‌ها، از دسته‌های مستطیلی NES pad گرفته تا مدل‌های بیضوی Sega Genesis و دسته‌های سه دکمه‌ای عجیبی که Atari Jaguar ارائه کرده بود را تشکیل می‌دادند.

بعد از این دوره، پلی استیشن پا به میدان گذاشت. بعد از آن، دیگر تمام کنترلرهای بازی موجود در بازار تلاش می‌کردند تا خود را شبیه به کنترلرهای پلی استیشن درآورند. می‌توان این مرحله را نقطه عطفی در شکل گرفتن الگوی طراحی کنترلرهای مدرن در نظر گرفت. حتی همین الان هم بسیار از سازندگان کنترلرهای بازی مانند Wii نیز از این الگو پیروی می‌کنند. بعد از  گذشت چندین نسل کسب تجربه و تلاش مداوم شرکت‌های مختلف برای ساخت یک کنترلر خوب، مشاهده می‌کنیم که هنوز زبان طراحی دسته‌های سونی در بسیاری از مدل‌های مدرن دیده می‌شود.

یکی دیگر از بهبودهایی که سونی بعدها در کنترلرهای پلی‌استیشن اعمال کرد، به کنترلرهای دوال آنالوگ در سال ۱۹۹۷ مربوط می‌شود. بازی‌ها با معرفی کنسول‌های PlayStation و Nintendo 64 در ابتدای مسیر خود برای ورود به دنیای سه بعدی بودند و واضح بود که باید تغییری در کنترلرهای کنونی این کنسول‌ها اعمال شود. دیگر D-pad به تنهایی پاسخگوی این بازی‌ها نبود. نینتندو با جوی‌استیک‌های تکی N64 موفقیت‌های خوبی را بدست آورد اما با معرفی کنترلرهای Dual Analog، آخرین قطعه از بدنه‌ی کنترلرهای مدرن ابداع شد: سیستم استیک‌های دوتایی.

کمی زمان لازم بود تا مخاطبان دنیای گیم خود را با سیستم جدید سونی وفق دهند. اما کمی بعد، ترکیب چهار کلید اصلی، کلیدهای D-Pad، کلیدهای بالایی دسته و دو استیک آنالوگ نه تنها به استاندارد کنترلرهای پلی‌استیشن، بلکه به استاندارد کلیه‌ی بازی‌های کنسولی تبدیل شد. این طراحی به قدری موفقیت آمیز بود که سونی بعد از گذشت چهار نسل از کنسول‌های بازی خود تغییر چندانی را در آن اعمال نکرده است. حالا به نظر می‌رسد که PlayStation 5 نیز الگوی DualShock های کنونی را دنبال کرده و این مسیر همچنان ادامه دارد.

با یک فست فوروارد و رسیدن به سال ۲۰۱۹، می‌توان یک سری تغییرات جزئی روی استیک‌های آنالوگ و نحوه‌ی قرارگیری کلیدها را مشاهده کرد اما از دیدگاه کلی، طراحی DualShock در طول دو و نیم دهه‌ی گذشته، مثل یک نقشه‌ی اصلی برای طراحی کلیه‌ی کنترلرهای بازی‌های ویدیویی شناخته شده است. شما می‌توانید به صورت کاملاً رندوم یک کنترلر از یک مارک متفرقه را انتخاب کرده و رگه‌های طراحی دوال شاک را در همه‌ جای آن مشاهده کنید.

با لیست بلند بالایی مواجه هستیم: GameCube، Wii Classic، Wii U GamePad، Switch Pro Controller، Switch Joy-Con، Xbox controller (هم Duke و هم Controller S)، Xbox 360 controller، Xbox One controller، Google’s Stadia controller، Ouya و تعداد نامحدودی از از کنترلرهای ترد-پارتی که توسط شرکت‌های مختلف سخت افزاری ساخته شده اند. اما همه‌ی این‌ها بر اساس ساختار کنترلرهای سونی ساخته شده‌اند.

در طول این سال‌ها، سونی تغییرات جزئی مهمی را در کنترلرهای خود ایجاد کرده برخی از آن‌ها به استانداردهای بین المللی تبدیل شده و برخی دیگر مانند سنسورهای حرکتی Sixaxis در کنترلرهای PS3 چندان هم موفقیت آمیز واقع نشدند. این شرکت همچنان مشغول آزمایش ویژگی‌های جدید برای دسته‌های کنسول جدید PlayStation 5 است. از جمله‌ی این ویژگی‌ها می‌توان به دستورات لمسی و کلیدهای تریگر حساس به فشار اشاره کرد.

شاید در سال‌های پیش رو شاهد تبدیل شدن این ویژگی‌ها به استاندارد کلیه‌ی دسته‌های بازی باشیم. اما هیچ موفقیتی نمی‌تواند با چیزی که سونی با کنترلرهای اولین کنسول پلی‌استیشن بدست آورد رقابت کند.

منبع: theverge