نقد انیمیشن روی ماه

انیمیشن روی ماه (Over the moon) یک فیلم انیمیشن موزیکال و کمدی – درام است که در سال ۲۰۲۰ به کارگردانی گلن کین به‌عنوان محصول مشترک چین و آمریکا اکران شده است. فیلم انیمیشن روی ماه برای نخستین‌بار در ۱۷ اکتبر ۲۰۲۰ در جشنواره فیلم مونتکلر به نمایش درآمد و پس از آن در نتفلیکس اکران شد. این دو کارگردان در ساخت فیلم‌هایی مانند Wreck-It Ralph و انیمیشن کوتاهی به نام Paperman با یکدیگر همکاری داشته‌اند. انیمیشن روی ماه با امتیاز و نظراتی که از سوی منتقدین دریافت کرد در نهایت به‌عنوان یک فیلم متوسط روبه‌بالا معرفی شد. صداپیشگان حرفه‌ای در کنار موزیکال بودن فیلم یکی از نقاط قوت این اثر است. فیلم‌نامه‌ی این اثر نوشته‌ی آدری ولز است. کتی انگ (Cathy Ang)، فیلیپا سو (Philipa soo)، کن جونگ (Ken Jeong)، جان چو(John cho)، روتی آن مایلز(Ruthie ann miles)، ساندرا اوه (Sandra oh)، رابرت جی چیو  (Robert G. chiu)، مارگارت چو (Margaret cho)، کیمیکو گلن(kimiko Glenn)  صداپیشگان این انیمیشن هستند.

 

داستان انیمیشن روی ماه

داستان به این ترتیب است که دختربچه‌ای به نام «فی فی» مادرش را از دست می‌دهد و پس از آن برای این که از ازدواج مجدد پدرش جلوگیری کند قصد دارد سفینه‌ای بسازد تا به وسیله‌ی آن بتواند به ماه برود و وجود یک الهه‌ی افسانه‌ای که در داستان‌های مادرش بوده است را اثبات کند. او به ماه سفر می‌کند و بخش زیادی از داستان، سفر دختر جوان به ماه را نشان می‌دهد.

 

بررسی بصری ماجراجویی‌ فی فی

فیلم انیمیشن روی ماه با نمایشی عاشقانه از یک زوج چینی نشان داده می‌شود. هم‌چنین مناظر رویایی و قصه‌ی افسانه‌ای چانگا که در ادامه نقش پررنگی برای فی فی پیدا می‌کند. ثابت کردن وجود این افسانه و واقعی بودنش دلیلی است برای فی فی تا ماشینی بسازد و با آن به ماه سفر کند. در ادامه بعد از سفر به ماه، فضاسازی فیلم به رنگ‌های سرگردان، تند و ماهیتی غیرافسانه‌ای بدل می‌شوند. فانتزی قسمت ابتدایی اثر به صورت درست اجرا می شود. به عبارتی بستر مناسب، فضاسازی و حتی موزیکال بودن شیوه‌ی روایت همخوانی زیادی با ماجرایی دارد که در چین و در یک خانواده‌ی چینی در حال اتفاق افتادن است. با سفر به ماه و مواجه با طراحی‌ها، فضا و شیوه‌ی رنگ‌دهی عناصر، ببینده با تفاوتی روبرو می‌شود که دلنشین نیست. با ذکر این نکته که این انیمیشن می‌تواند مخاطب بزرگسال نیز داشته باشد اما با این کار و فضاسازی قسمتی از داستان که بر کره‌ی ماه می‌گذرد و هم‌چنین طراحی سگ‌ها و دیگر موجودات فضایی به کل ما را از آن فضای ناب ابتدایی دور می‌کند و مخاطب اثر را محدود می‌کند. چراکه سلیقه و چینش رنگ‌ها، شخصیت‌‌پردازی و حتی فضای کنسرتی که امروزه در ساخت انیمیشن‌ها باب شده و سعی در امروزی نمایاندن اتفاقات دارد، تاکیدی بر این تغییر جهت در مسیری است که خود انیمیشن روی ماه قبل از ورود به ماه پیش روی بیننده می‌گذارد.

تفکیک این دو شیوه‌ی طراحی علاوه بر این که انسجام بصری اثر را از بین می‌برد باعث می‌شود تا شناسایی آن برای رده‌ی سنی مخصوص خودش سخت شود. به عبارتی بیننده منتظر است تا با یک فضای پخته، کار شده و کاملا خلاقانه در سفر با ماه مواجه شود. اما انیمیشن روی ماه خط بصری خود را در سفر به ماه به شکل بدی از دست می‌دهد. چرا که سعی دارد با ایجاد فانتزی این اختلاف در ماورا و واقعیت را نشان دهد که با توجه در دست داشتن فضاهای نقاشی چینی به بهترین شکل ممکن می‌توانست این کار را انجام دهد. این توقع از طراحی اثر وجود دارد و نبود آن به عنوان یک کاستی در فیلم وجود دارد. در قسمت‌هایی از فیلم انیمیشن Over the Moon حتی به لحاظ بصری، تندی رنگ‌ها و نداشتن منطق طراحی توی ذوق بیننده می‌زند و آزاردهنده خواهد شد.

 

خاتمه‌ی اندوه فی فی و جنگا

غم و اندوهی که بعد از دست دادن برای شخصیت‌هایی چون جنگا و فی فی تعریف می‌شود در نهایت به حالت مثبت روحی ختم می‌شود. با این شعار که از دست دادن معشوقه و یا مادر برای هرکدام آن چنان غیرقابل هضم و سخت است که آن‌ها تمایلی به شکل جدید زندگی بدون آن‌ها را ندارند. خلسه‌ای که در پایان سفر به ماه جنگا و فی فی را می‌پذیرد و همانند اتمسفری ویژه آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد عالی‌ترین نشانه‌ی بصری برای این اتفاق و غم و اندوه این دو شخصیت است. با ذکر این علامت که هیچ کسی جز فی فی و جنگا نمی‌توانستند به این خلسه وارد شوند.

 ملاقات جنگا برای فی فی به عنوان نماد زنی که معشوقه‌اش را از دست داده، برای وی تلنگر دریافتن زندگی است. آن هم وقتی که تماما سعی دارد با وجود نبود مادرش شرایط زندگی را برای خود و پدرش به حالت قبل برگرداند. دیدار جنگا و هم‌چنین همراه شدن پسربچه‌ای که در صورت ازدواج پدر و مادرهایشان، آن دو در آینده خواهر و برادر می‌شوند، باعث می‌شود تا او شرایط حال حاضر و حتی ازدواج مجدد پدرش را بپذیرد.

مطرح کردن قصه‌های این چنینی که در نهایت به یک پیام مشخص منتهی می‌شوند روایت‌های دستمالی شده‌ای است که در بسیاری از انیمیشن‌ها و فیلم‌های متفاوت کودکان به کرات دیده شده. اما تنها عناصر متمایزکننده‌ی این داستان، افسانه‌ی جنگا است که در بستر جغرافیایی چین مطرح می‌شود. هم‌چنین موزیکال بودن انیمیشن روی ماه از دیگر جذابیت‌های این فیلم است، که متاسفانه آنقدر قسمت سفر به ماه فی فی در اثر ننشسته که نمی‌توان این انیمیشن را با وجود چند مولفه‌ی خوب به عنوان یک اثر نسبتا خوب به یاد آورد. ما با یک قصه‌ی تکراری مواجه هستیم و افسانه‌ی جنگا راه‌حل خوبی برای به نتیجه رساندن این وضعیت است.

فراواقعی بودن اتفاقات

عدم رعایت منطق درست با توجه به سورئال بودن قصه و اتفاقاتی مانند ساکن بودن زنی به نام جنگا در کره‌ی ماه و ساخت سفینه‌ي فضایی توسط فی فی شکلی بلامانع در فیلم است. فانتزی روایت‌های موزیکال به نوعی بسترساز منطقی می‌شود که بیننده در آن انتظار تماما واقعی بودن اتفاقات را ندارد. به ویژه این که در معرفی فیلم با این توضیح علمی است که ستارگان و ماه چقدر از زمین دور هستند و یا موجوداتی به نام سگ‌های فضایی در ماه وجود دارند روبرو هستیم. این که چقدر فراواقعی بودن و فانتزی این نوع نگاه به افسانه‌ها و هم‌چنین فضای سیارات و آسمان جذابیت دارد چیزی نیست که نتوان فهمید. نکته اینجاست که فیلم با وجود ضعف‌هایی، نقاط مطرح خوبی را هم دارد که یک منطق روایی منسجم را دنبال می‌کنند و اتفاقات و خصلت‌های شخصیت‌ها در جایی از داستان به بار می‌نشینند. این دو در نهایت آن بافت سورئال فیلم را به وجود می‌آورند. هماهنگی‌ نشانه‌ها به لحاظ متنی و در قسمت‌هایی به لحاظ بصری ذکاوتی است که در ساخت فیلم به کار گرفته و به ثمر هم نشسته‌ است.

 

چرا انیمیشن over the moon به عنوان یک اثر تماشایی شناخته شده است؟

همان‌طور که چندین بار در متن اشاره کردیم این انیمیشن یک فیلم در ژانر موزیکال است. ترانه‌ها، موزیک‌ها، صداگذاری‌ و ملودی‌هایی که برای این انیمیشن ساخته شده‌اند، نوعی هارمونی با کلیت فیلم شکل می‌دهند. به گونه‌ای که حتی اگر داستان فیلم جذابیت کافی برای تماشای آن نداشته باشد، شما تماشای فیلم را ادامه می‌دهید تا به موزیک بعدی برسید. و همین ریتم جذاب تا پایان فیلم مخاطب را درگیر می‌کند. کیفیت این اثر با مقیاس ژانر موزیکال، این فیلم را به اثری درخور و تماشایی تبدیل می‌کند. با توجه به این نکته که منتقدان هم این فیلم را اثری متوسط رو به بالا دانسته‌اند. با وجود ضعف‌های فراوانی که فیلم وجود دارد-در طی متن به آن فضای پس از سفر ماه هم اشاره شد-این فیلم به نوعی تقابلی از نقطه قوت‌ها و نقطه ضعف‌های فراوان است. که خوشبختانه در این تقابل کیفیات خوب غلبه کرده و این انیمیشن را در جایگاه خوبی قرار داده‌اند.

فضای افسانه‌ای اثر که در هماهنگی با اقلیم کشور چین و موقعیت مکانی فیلم و شخصیت‌ها اتفاق می‌افتد، یکی دیگر از جذابیت‌های انیمیشن over the moon است. ابتدای داستان و آن رابطه‌ی عاطفی خاص فی فی با مادرش به نوعی تغذیه شده از این افسانه است. و همین افسانه‌ی جنگاست که بخش زیادی از زمان و داستان را به خود اختصاص می‌دهد. یک شخصیت خیالی و افسانه‌ای به نام جنگا به عنوان یک روایت موازی در کنار داستان اصلی، موزیکال بودن اثر را نیز به سرانجام درستی می‌رساند. به عبارتی ترکیب این عناصر افسانه، سفر به ماه، جنگا، مادری که مرده است و موزیکال بودن اثر، فضای دلپذیر و خوشایندی را در فیلم برای مخاطب رقم می‌زند. جدا از این نکته که غنای داستان جنگا با آن همه اشکال فانتزی و نامناسب از بین می‌رود. اما داستان در زمانی که جنگا و فی فی به سوگ برای از دست دادن‌هایشان می‌نشینند به اوج خالصی و زیبایی خود می‌رسد. جا دارد دوباره تکرار کنم که این انیمیشن تقابلی از خلاقیت‌ها و بی‌تناسبی‌هاست. ما یک نقطه ضعف می‌بینیم و پس از آن غافلگیر می‌شویم. اگر این فضاسازی سفر به ماه به شکلی متناسب با فضای شکل داده می‌شد، فیلم را به عنوان یک اثر سینمایی به درجات بهتری می‌رساند.

در واقع جدال اصلی فی فی بر سر ازدواج مجدد پدرش، تکراری‌ترین قصه‌ی ممکن برای ساخت یک فیلم است. اما افزودن پاره‌های جذابی‌ که در پاراگراف‌های قبل به آن اشاره شد، تکرار و کهنگی را از این سوژه می‌زداید. با وجود بدیع بودن پاره‌هایی که به داستان اضافه شده، نمی‌توان گفت over the moon فیلمی است که بزرگسالان هم آن را ببینند و از دیدن آن لذت ببرند. چراکه مشهورترین و حتی بهترین انیمیشن‌هایی که تاکنون ساخته شده‌اند، به نوعی جوابگوی سلیقه‌ی بزرگسالان هم بوده‌ و مفاهیم انسانیِ پررنگی در آن‌ها مطرح شده است. به عنوان مثال rango قصه‌ی آفتاب پرست تنهایی که محبوبیت زیادی هم دارد، داستانی است از کم آبی بشر. آن هم به عنوان مطرح‌ترین مسئله‌ی محیط زیستی. فارغ از دردی که فیلم دست روی آن گذاشته، فیلم بسیار خوش ساخت، خلاقانه و نو است. ساخت جذاب در ترکیب با غنای مفهوم آن توانسته از rango یک انیمیشن بسیار خوب بسازد.

در پایان می‌توان گفت انیمیشن Over the moon یک ماجراجویی کم عمق است که پیام اخلاقی خاص خودش را دارد. با وجود کهنگی سوژه‌ی فیلم وجود مولفه‌هایی مانند افسانه‌ی جنگا، کارگاه شیرینی‌پزی خانواده، مون‌کیک‌ها و در نهایت موزیکال بودن روایت آن را به اثری سرگرم کننده بدل کرده است. هم‌چنین روحیه‌ی کمدی اثر این پتانسیل را چندبرابر می‌کند. با ذکر این نکته که ضعف‌های ساختار اثر سن مخاطب را تا عدد قابل توجهی پایین می‌آورد.