تاریخچه‌ی کمپانی سی دی پراجکت رد، خالق آثاری نظیر The Witcher 3: Wild Hunt و Cyberpunk 2077، از بومی‌سازی بازی‌های ویدیویی شروع شد و استودیو مدریک گیمز، یکی از استودیوهای فعال در صنعت بازی ایران نیز به چنین کاری مشغول است. اما با نگاهی به وضعیت این دو و صنعت‌هایی که در آن فعال‌اند، سوال پیش می‌آید که آیا این بومی‌سازی همان بومی‌سازی‌ست؟ با پی‌اس ارنا همراه باشید.
تاریخچه‌ی سی دی پراجکت
آغاز کار
همه‌چیز از دهه‌ی 90 میلادی و دو دوست دبیرستانی به نام‌های مارچین ایوینسکی و میخاو کیچینسکی شروع شد که عاشق بازی‌های ویدیویی بودند. جمهوری خلق لهستان (دولت مارکسیست-لنینیستی) در سال 1989 دچار فروپاشی شد و لهستان نیز ورشکسته بود. این کشور در دهه 90 در روند بهبود و درمان قرار گرفت و در سال‌های بعد در کنوانیسون برن (توافق قانون کپی رایت)، ناتو (در سال 1999) و اتحادیه اروپا (در سال 2004) عضو شد. اما شاید بتوان مهم‌ترین اتفاقی که در خلق سی دی پراجکت رد تاثیر داشت را ورود سی دی به کشور لهستان دانست.
مارچین و میخاو که هر دو از عاشقان بازی‌های ویدیویی بودند، به دنبال بازی‌های ویدیویی جدید رفتند. آن‌ها با کشورهای خارجی ارتباط برقرار می‌کردند تا بازی‌های جدید را وارد کشور لهستان کنند. آن‌ها اغلب به بازار کامپیوتر ورشو می‌رفتند و مشغول تبادل و فروش بازی‌ها می‌شدند. میخاو مسئول فروش آن‌ها و مارچین مسئول برقراری ارتباطات با تامین‌کنندگان بازی‌ها و مدیریت حمل و نقل‌شان بود. مارچین در این باره می‌گوید:
من اولین بار میخاو را در دبیرستان دیدم. وارد کلاس شدم و یک صندلی خالی کنار او بود، پس من هم نشستم. هر دو از مدرسه فراری بودیم و سر کلاس‌ها حاضر نمی‌شدیم تا بتوانیم بازی کنیم. تصمیم گرفتیم که یک کمپانی تاسیس کنیم. ورود سی دی رام‌ها و محبوبیت‌شان اتفاق بسیار اساسی برای ما بود. دیسک سفارش می‌دادیم و در بازار خرده فروشی می‌کردیم.
آدام کیچینسکی، مدیر عامل و رئیس سی دی پراجکت، در این باره می‌گوید:
من به آن‌ها کمک کردم. میخاو با من تماس گرفت و پرسید که آیا می‌توانم در بسته‌بندی‌ها به آن‌ها کمک کنم؟ من هر روز بسته‌ها را دریافت می‌کردم و به پست تحویل می‌دادم. این بسته‌ها شامل سی دی بازی‌ها بودند. میخاو و مارچین 21 سالشان بود در حالی که من 25 سال داشتم.
مارچین و میخاو ساعت‌های زیادی را به خاطر دارند که در بازار کامپیوتر ورشو صرف فروختن بازی‌های خارجی می‌کردند. بالاخره موفق شدند که اولین قرارداد رسمی توزیع را با کمپانی American Laser Games امضا کنند. به مرور زمان کمپانی‌هایی مانند بلیزارد یا اینترپلی قرارداد ببندند. دو سال پس از تاسیس کمپانی، سی دی پراجکت به اولین توزیع‌کننده‌ی لهستانی بازی‌ها بود که در جعبه‌ها و دفترچه‌های لهستانی بازی‌ها را توزیع می‌کرد که در زمان خودش بسیار بدیع و بی‌سابقه بود. واکنش بسیار خوب طرفداران و گیمرها به کمپانی ثابت کرد که در بازاریابی به موفقیت رسیده‌اند.
اولین بومی‌سازی کامل یک بازی و موفقیت‌های پس از آن
دیگر اتفاق تاثیرگذار در تاریخچه‌ی این کمپانی، اولین بومی‌سازی کامل یک بازی به زبان لهستانی بود. برای صدگذاری شخصیت‌ها از بازیگران و صداپیشگان لهستانی استفاده شد. آن‌ها با کمک دوست برنامه‌نویسشان و روابطی که پدر مارچین در صنعت سینما داشت، توانستند این بازی را کاملا به زبان لهستانی بومی‌سازی کنند. بازی در نهایت بیش از صد هزار نسخه فروخت و علاوه بر ثبت رکوردی جدید برای کمپانی، به آن‌ها ثابت کرد که لهستانی‌ها برای خرید یک بازی قانونی با کیفیتی مطلوب آماده‌اند.
مارچین ایونسکی در این باره می‌گوید:
ما مجبور شدیم یک انبار اجاره کنیم. مردم صف تشکیل دادند تا بازی را بخرند و عمده‌فروشان سر محصول دعوا می‌کردند! تنها در روز اول 18 هزار نسخه فروختیم. همه با پول نقد آمده بودند. روز خوبی بود.
این موفقیت نه تنها توزیع بازی‌های دیگری مانند Baldur’s Gate II و Diablo II را برایشان به ارمغان آورد، بلکه باعث شد که آن‌ها به نماینده و توزیع‌کننده‌ی رسمی آتاری، کونامی، مایکروسافت، سگا و بسیاری دیگر شوند. آن‌ها همچنان حق انحصاری توزیع بازی‌های یوبیسافت روی کنسول‌های پلی استیشن و پلی استیشن 2 را بدست آوردند.
تاسیس استودیوی بازی‌سازی و ساخت بازی The Witcher
در سال 2002 برگی دیگر از تاریخ سی دی پراجکت گشوده شد: تاسیس استودیو سی دی پراجکت رد. اعضای کمپانی که همیشه می‌خواستند بازی بسازند، پس از ملاقات با برخی بازی‌سازان تصمیم گرفتند که وارد این دنیا شوند و بدین ترتیب، استودیوی بازی‌سازیشان شروع به کار کرد. اعضای استودیو که در دوران دبیرستان و دانشگاه به ادبیات آندژی ساپکوفسکی علاقه‌مند بودند، تصمیم گرفتند با «ویچر» کاری کنند. همان زمان بود که متوجه شدند حقوق ساخت بازی از این مجموعه به فروش می‌رسد و موفق به خرید آن شدند.
سی دی پراجکت رد در سال 2003 کار روی The Witcher، اولین بازی نقش آفرینی‌شان که در دنیای آندژی ساپکوفسکی واقع شده بود را شروع کردند. بودجه بازی حدود 20 میلیون زلوتی لهستان بود (هز زلوتی در حال حاضر معادل یازده هزار ریال است) که بازی را در آن دوران به پرهزینه‌ترین بازی ویدیویی لهستان بدل کرد. فرایند ساخت بازی بیش از پنج سال طول کشید و حدود صد نفر از جمله توماش باگینسکی (انیماتور و کارگردان)، شِمیزلاو تراشنسکی (نویسنده کتاب‌های کامیک) و Vader (گروه هوی متال لهستانی) در این پروژه حضور داشتند.
بازی The Witcher در اکتبر سال 2007 (مهر یا آبان سال 1386) عرضه شد و در سه روز اول عرضه‌اش در بازار داخلی حدود 35 هزار نسخه فروخت. این بازی نه تنها یک موفقیت مالی بود، بلکه سازندگان را با چگونگی ساخت بازی آشنا کرد، به آن‌ها اعتماد به نفسی بخشید تا سراغ برنامه‌های جدیدی بروند. استودیو در همین راستا تیمی از افراد حرفه‌ای، باتجربه و بااستعداد را استخدام کرد و بدین ترتیب منبعی اساسی و بزرگ در اختیارشان قرار گرفت تا نقشه‌های گسترده و جاه طلبانه‌شان را عملی کنند.
پلتفرم GOG و بازی The Witcher 2
سی دی پراجکت در سال 2008 پلتفرم Good Old Games (بعدها نام این فروشگاه به GOG.COM اختصار یافت) را با هدف عرضه‌ی بازی‌های کلاسیک و قدیمی پی سی روی سیستم‌های جدید آغاز کرد. سیاست این پلتفرم عدم پشتیبانی از DRM است که باعث می‌شود بسیاری از گیمرهای سراسر جهان بتوانند بازی‌های آن را با استفاده از کرک بازی کنند. در سال 2011 بازی The Witcher 2: Assassins of Kings عرضه شد که همانند نسخه‌ی پیشین در سطح کشور با استقبال فراوانی مواجه شد. گفته می‌شود این بازی در طول یک سال و نیم و عرضه‌ی دوباره‌ی آن برای ایکس باکس و اپل توانست به فروش بیش از 2 میلیون نسخه دست یابد.
معرفی بازی Cyberpunk 2077 و تغییرات در کمپانی
در سال 2012 خبر رسید که سی دی پراجکت رد مشغول کار روی دومین مجموعه‌ی بزرگش است؛ بازی Cyberpunk 2077 که بر اساس یک بازی نقش آفرینی شناخته‌شده و کالت به نام Cyberpunk 2020 ساخته می‌شد. این بازی با یک تیزر سینمایی معرفی شد و طرفداران را هیجان‌زده کرد اما تا مدت‌ها خبری از آن منتشر نشد.
سال 2012 برای این کمپانی سال بسیار مهمی بود و میزبان تغییرات زیادی شد. تغییر نام و نوسازی کمپانی، لوگوی جدید، تغییر و تحویل عرضه‌ی بازی‌ها و حرکت به سمت دیجیتالی شدن از تغییرات مهم این کمپانی بودند. پلتفرم GOG.COM تا پایان سال 2012 بیش از 100 بازی را در اختیار کاربران قرار می‌داد.
عرضه‌ی بازی The Witcher 3، موفقیت‌های آن و ادامه‌ی مسیر کاری
بازی The Witcher 3: Wild Hunt در سال 2015 برای سه پلتفرم پی سی، ایکس باکس وان و پلی استیشن 4 عرضه شد. بازی در عرضه‌ی جهانی‌اش در میان طرفداران و رسانه‌ها مورد استقبال کم‌نظیری قرار گرفت و نمرات بسیار درخشانی را کسب کرد. بازی در شش هفته‌ی ابتدایی عرضه‌اش به فروشی بیش از 6 میلیون نسخه دست یافت و تا پایان سال بیش از 300 جایزه کسب کرد. سی دی پراجکت رد در سال 2015 به عنوان بهترین سازنده‌ی سال شناخته شد.
در همین سال بود که GOG.com تکنولوژی جدیدش به نام GOG Galaxy را در جهت پشتیبانی از بازی آنلاین و چند نفره و بخش Library برای بازی‌های موجود در فروشگاه معرفی کرد که همچنین از بازی در حالت آفلاین در GOG.com و بروزرسانی‌های خودکار نیز برخوردار بود. در اکتبر سال 2015 اولین بسته‌ی اکسپنشن بازی ویچر 3 یعنی Hearts of Stone عرضه شد که بیش از ده ساعت محتوای اضافی را به بازی می‌افزود. دو هفته بعد این بسته به نمره‌ی 90 در متاکریتیک دست یافت و در میان بهترین اکسنپشن‌های بازی‌ها جای گرفت.
دومین اکسپنشن بازی ویچر 3 به نام Blood and Wine در سال 2016 عرضه شد که 30 ساعت محتوای جدید به بازی اضافه کرد. این اکسپنشن در هنگام عرضه به نمرات بسیار درخشانی دست یافت. پس از آن، سی دی پراجکت روی بازی Gwent، یک بازی کارتی از دنیای ویچر، تمرکز کرد و سپس بازی Thronebreaker، یک بازی نقش‌آفرینی کلاسیک در دنیای ویچر را عرضه کرد. پس از آن نیز مسابقات رسمی Gwent برگزار شدند.
بازی Cyberpunk 2077 و سال‌هایی پرمشغله
در مراسم E3 سال 2018 تریلری از بازی Cyberpunk 2077 منتشر شد که هیجان و انتظارات بازیکنان را بازگرداند. برخی از رسانه‌ها در مراسم E3 و پشت درهای بسته شاهد نمایشی یک ساعته از گیم پلی بازی بودند. در مراسم E3 سال 2019 نمایشی جدید از این بازی برگزار شد که در آن کیانو ریوز، بازیگر معروف هالیوود، در صحنه حاضر شد و حضور خود را در این بازی تایید کرد. این تریلر سینماتیک تا پایان سال بیش از 50 میلیون بازدید را بدست آورد و واکنش‌های بسیار هیجان‌زده‌ی طرفداران را در پی داشت.
نمایش‌هایی تحت عنوان Night City Wire در اینترنت برگزار شدند که در هر قسمت روی یک بخش از بازی متمرکز بودند و برخی از جنبه‌های آن را نشان می‌دادند. بازی بالاخره پس از تاخیرهای متعدد در تاریخ 20 آذر سال 1399 (10 دسامبر 2020) برای ایکس باکس وان، ایکس باکس سری اس/ایکس، پلی استیشن 4، پلی استیشن 5، پی سی و استدیا عرضه شد. بازی در هنگام عرضه دارای مشکلات فنی بود که منجر به حذف شدن آن از فروشگاه پلی استیشن شد. در حاضر اعضای این استودیو مشغول برطرف کردن مشکلات در قالب هات‌فیکس‌ها و بروزرسانی‌هایی هستند که به گفته‌ی خودشان تا ماه فوریه 2021 ادامه خواهد داشت.
مدریک گیمز
شرکت دانش بنیان بازی گستران دریک (مدریک) یک ناشر و سازنده‌ی بازی‌های ویدیویی‌ست که در سال 2008 به منظور ساخت و نشر بازی‌های موبایل در منطقه‌ی منا (مناطق خاورمیانه و شمال آفریقا) تاسیس شد. این شرکت در دبی و برلین نیز حضور دارد و به زبان‌های عربی و ترکی نیز بومی‌سازی می‌کند. از بازی‌های ساخته‌شده توسط این استودیو می‌توان به گل مراد و خروس جنگی اشاره کرد. به گفته‌ی وبسایت رسمی این استودیو، آن‌ها تاکنون 15 بازی ساخته‌اند و 50 بازی نیز منتشر کرده‌اند.
با نگاه به این دو مورد می‌توان متوجه برخی تفاوت‌ها شد. بومی‌سازی بازی‌ها در ایران اگرچه دیرتر از لهستان شروع شد، اما همچنان از نظر کیفی به وضعیت آن‌ها دست نیافته است. مدریک تنها یکی از استودیوهای متعدد بازی در ایران است که به بومی‌سازی بازی‌ها مشغول‌اند. در این موارد برای بومی‌سازی به ترجمه‌ی متون و زیرنویس‌ها بسنده می‌کنند و در برخی موارد نیز از کیفیت بالایی برخوردار نیست. پر واضح است که مسیر بومی‌سازی می‌تواند به موفقیت در بازی‌سازی ختم شود.
عمده‌ی تمرکز بسیاری از استودیوهای داخلی همچنان روی بازی‌های موبایل است و سایر پلتفرم‌ها معمولا نادیده گرفته می‌شوند. همان‌طور که سی دی پراجکت با بازی بالدرز گیت نشان داد، بسیاری از بازیکنان به زبان انگلیسی مسلط نیستند و بازی با زبان مادری‌شان را ترجیح می‌دهند. به همین سبب و با توجه به عدم تسلط بسیاری از بازیکنان ایرانی به زبان انگلیسی و ترجیح آن‌ها به بازی با زبان پارسی، استودیو‌ها می‌توانند با بومی‌سازی کامل اثر به زبان پارسی به بازخورد بسیار خوبی دست یابند. مسلما نمی‌توان عدم حمایت توسط دولت یا نهادهای دولتی را دلیلی برای این کم‌کاری دانست. حال سوال این است که چرا همچنان میان این «بومی‌سازی» و آن بومی‌سازی تفاوت‌های بسیاری وجود دارد؟
امیدواریم از خواندن این مطلب لذت برده باشید. شما می‌توانید سایر مقالات مرتبط با بازی و سرگرمی را از «اینجا» مطالعه کنید. با پی اس ارنا همراه باشید تا شما را از آخرین اخبار بازی و سرگرمی مطلع کنیم.
