نگاهی به صنعت بازی ایران | از بازی سازهای مستعد تا حمایت های خارجی

صنعت بازی ایران را می‌توان مملو از فرصت‌های هیجان‌انگیز دانست. بر اساس آمار مرکز تحقیقات بازی‌های دیجیتالی (Digital Games Research Centre یا به اختصار DIREC) بیش از 23 میلیون نفر از ایرانیان به صورت روزانه بازی می‌کنند. 64 درصد جمعیت کشورمان را افراد زیر 35 سال تشکیل می‌دهند و این مسئله آن را به هدفی جذاب برای بازی‌سازان تبدیل می‌کند. آمار مورد بحث نشان‌دهنده پرمخاطب بودن گیم ایران و زمینه رشد قابل توجه آن است. بر اساس تحقیقات بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، 61 میلیون ایرانی به اینترنت دسترسی داشته و 28 میلیون نفر از آن‌‌ها از گوشی‌های هوشمند استفاده می‌کنند. در حال حاضر اکثر مخاطبان صنعت بازی ایران را بازیکنان آثار موبایلی تشکیل می‌دهند.

نخستین نمایشگاه بازی تهران در جولای سال 2017 برگزار شد. این رویداد در سطح بسیار خوبی قرار داشت و استقبال اهالی صنعت بازی ایران و بین‌الملل از آن مثال‌زدنی بود. برنامه‌ریزی هوشمندانه و مناسب نخستین نمایشگاه بازی تهران توجه رسانه‌های خارجی را به خود جلب کرد. این رویداد میزبان 2300 مهمان از 14 کشور مختلف بود و بر مسائل متنوعی چون سرورهای بازی، گسترش جهان‌های بازی‌ها، اخلاقیات و معنا در بازی‌ها و استفاده از تکنیک‌های طراحی بازی در راستای درک بیماری‌های روانی تمرکز داشت. تمامی آن‌ها منجر به شناخته شدن صنعت بازی ایران در دنیا شد.

با این وجود، صحنه گیم ایران را می‌توان حوزه‌ای ایزوله و جدا از عرصه جهانی دانست. بسیاری از مارکت‌های مشهور و پرطرفدار چون استیم، گوگل پلی و اپ استور در کشورمان فعال نبوده و در عوض نمونه‌های داخلی چون کافه بازار جای آن‌ها را گرفته‌اند. در واقع بازی سازان ایرانی از بسیاری از امکانات و تسهیلات در اختیار طراحان بازی در بخش‌های دیگر دنیا محرومند؛ تسهیلاتی چون موتورهای بازی تا شبکه‌های مالی جهانی که مشکلات متعددی را پیش پای بازی سازی ایران می‌گذارند. البته در دل این مشکلات، می‌توان فرصت‌های متعددی را جستجو کرد.

بسیاری از بازی سازان ایرانی تنها با تکیه بر شور و علاقه خود به هنر هفتم، در صنعت بازی ایران مشغول بوده و به این دلیل شاهد افزایش تعداد استودیوهای بازی‌سازی مستقل در کشورمان بوده‌ایم. یکی از این استودیوها را می‌توان تیم اسید گرین گیمز (Acid Green Games) دانست که کار خود را از سال 95 و با تنها شش عضو شروع کرد. یاسمن فرازان، یکی از طراحان ارشد این استودیو، بازی‌های ویدیویی را به جادو تشبیه می‌کند. او دوران کودکی و نوجوانی خود را با تجربه برخی از بزرگ‌ترین آثار دنیای بازی چون Shadow of the Colossus، Age of Mythology، Dungeon Keeper و The Neverhood گذرانده و هدف طولانی‌مدت خود را ساخت بازی‌های شخصی و غنی عنوان می‌کند.

فرازان و دوستانش تاکنون نسخه‌ای اولیه از بازی موبایل Live TV Tycoon را منتشر کرده‌اند. آن‌ها در سال 1395 در جریان مسابقات Level Up موفق به کسب مقام نخست شده بودند. بازی مذکور در جریان نمایشگاه بازی ایران نیز جایزه خلاقانه‌ترین بازی موبایل را کسب کرد. نیمی از تیم سازنده این اثر را زنان تشکیل می‌دهند. فرازان و سایر بازی سازان ایرانی در راه خلق رویاهای خود با چالش‌های آشنایی چون برخورد سرد اطرافیان روبرو می‌شوند. بسیاری از این چالش‌ها مختص به ایرانیان بوده و بازی‌سازان غربی با آن‌ها غریبه‌اند. فرازان برای دریافت بازخورد نسبت به ساخته خود در رویدادها و جشنواره‌های جهانی متعددی شرکت می‌کند. با این وجود او امکان حضور در بسیاری از نمایشگا‌ه‌های مشهور بازی در دنیا را ندارد. این مسئله دلایل فراوانی دارد که از برجسته‌ترین آن‌ها می‌توان به تحریم‌های آمریکا علیه ایران و مشکلات بانکی کشورمان اشاره کرد.

بازی سازان ایرانی، به دلیل مشکلات ذکر شده، توانایی استفاده از پلتفرم‌های جمع‌آوری کمک‌های مالی چون کیک‌استارتر (Kickstarter) را ندارند. علاوه بر این، آن‌ها نمی‌توانند آثار خود را مستقیما در مارکت‌های بزرگ چون گوگل پلی، اپ استور یا استیم منتشر کنند. تنها راه انتشار بازی های ویدیویی ایران در خارج از کشور، بستن قرارداد با ناشران جهانی است. صادق برومند، از برنامه‌نویسان استودیو اسید گرین گیمز، بر این مشکلات تاکید کرده و موارد دیگری چون اتصال اینترنت ضعیف و غیر قابل اعتماد و نبود منابع معتبر بازی‌سازی را به آن‌ها اضافه می‌کند. او اکنون توسعه بازی در ایران را به لطف موتورهای بازی رایگان و بهبود وضعیت اینترنت، کمی بهتر می‌داند. با این وجود نباید فراموش کنیم که تقریبا تمامی موتورهای بازی معتبر ایران را تحریم کرده‌اند.

استودیو آمیتیس را می‌توان یکی از قدیمی‌ترین تیم‌های فعال در گیم ایران دانست. آن‌ها کار خود را از سال 2003 آغاز کرده‌اند. نخستین بازی جهانی آن‌ها به نام Fighting in Aden Gulf در سال 2012 در رویداد جهانی Unite به نمایش درآمد. فرشید نادری نژاد، رییس روابط بین‌الملل این استودیو و شاهین حقیقی، مدیر کل آن، در مورد صنعت بازی ایران این‌گونه می‌گویند:

بازی سازان ایرانی عاشقانه بازی‌ها را دوست داشته و در طول سال‌ها بر موانع و محدودیت‌های متعددی روبرو شده و از آن‌ها گذر کرده‌اند. ما باور داریم که بازی های ویدیویی ایران روزی راه خود را به بازار جهانی پیدا خواهند کرد.

مصطفی کیوانیان استودیو آنو را در سال 2003 همراه با جمعی از دوستان خود در شهر کاشان تاسیس کرد. کیوانیان دوران کودکی و نوجوانی خود را با تجربه بازی‌های کلاسیک کنسول‌های آتاری، نینتندو و سگا و در ادامه پلی‌ استیشن و ایکس‌ باکس گذراند. بازی‌های مورد علاقه کیوانیان Super Mario Bros.، God of War، Valiant Hearts: The Great War و Inside بوده و او آن‌ها را منبع الهام خود به عنوان یک بازی‌ساز می‌داند. اگر نگاهی به مجموعه عناوین مذکور بیاندازید، متوجه خواهید شد که حتی یک بازی ایرانی، که با برداشت از فرهنگ کشورمان ساخته شده باشد، در آن‌ها وجود ندارد. بدون شک لیست آثار مورد علاقه سایر بازی سازان ایرانی نیز اینگونه خواهد بود. کیوانیان تمدن کهن و تاریخی ایران را مهد اقوام، زبان‌ها و فرهنگ‌های غنی دانسته و اعتراف می‌کند که ایرانیان میلیون‌ها ایده برای ساخت بازی بر اساس این فرهنگ‌ها دارند.

او با تکیه بر این باور خود، بازی Grandam Overdrive را ساخته است؛ اثری دو بعدی به سبک عناوین پلتفرمر غربی چون Rayman Legends که در خلق آن حکایت‌های محلی ایران مورد استفاده قرار گرفته‌اند. داستان این بازی روایت‌گر تلاش‌های یک مادربزرگ در راستای نجات فرزندان خود از گرگ‌ها است. این اثر در نمایشگاه بازی تهران موفق به کسب جایزه بهترین بازی پلتفرم PC شد. استودیو آنو با تکمیل این اثر قصد انتشار جهانی آن را دارد. استودیو آمیتیس نیز در حال توسعه یک بازی شوتر اول شخص جدید به نام Infinity Soldiers است. این اثر هدف روایت داستانی را در بحبوحه جنگ ایران و عراق داشته و بر مشکل استرس پس از واقعه کهنه‌سربازی به نام هادی تمرکز دارد.

اعضای استودیو آمیتیس برای توسعه بازی مذکور تحقیقات فراوانی در زمینه علایم، آثار و درمان‌های بیماری استرس پس از واقعه انجام داده‌اند. یکی از این درمان‌ها، استفاده از تکنولوژی واقعیت مجازی است. آمیتیس یکی از پیشگامان این فناوری در ایران بوده و در حال حاضر در کنار ساخت بازی Infinity Soldiers بر روی پروژه‌ای مخصوص کمک به قربانیان این بیماری روانی کار می‌کند.

مهدی بهرامی یک بازی ساز ایرانی ساکن اصفهان بوده و به عنوان مسئول ساخت بازی تحسین‌شده Engare شناخته می‌شود. این بازی در سبک پازل قرار داشته و در پلتفرم استیم منتشر شده است. بهرامی در این اثر نگاهی دقیق به الگوهای هندسی هنر و معماری خاورمیانه داشته و آن را اثری با محوریت ریاضیات و ایده‌های کوچک جالب در مورد جهان اطرافمان توصیف می‌کند. بازی Engare سومین اثر بهرامی بوده که بودجه آن توسط گروه IGF تامین شده است. این گروه منابع مالی مورد نیاز طراحان و شرکت‌های کوچک خلاق را در اختیار آن‌ها گذاشته و به توسعه ایده‌های آن‌ها کمک می‌کند. بهرامی چندین سال از زندگی خود را در شهر آمستردام گذراند اما در نهایت تصمیم به بازگشت به اصفهان گرفت.

او در هلند با توسعه‌دهندگان ایرانی همکاری می‌کرد. این بازی‌ساز مشکلات زندگی روزانه یک مهاجر خاورمیانه‌ای و تولیده‌کننده مستقل در آن کشور را بزرگ‌تر از موانع موجود بر سر راه بازی سازان ایرانی دانسته و در این مورد می‌گوید:

من در ایران احساس سلامت و راحتی بیشتری کرده و باور دارم که بازی‌های بهتری خواهم ساخت.

بازی‌سازان در دنیا برای کسب موفقیت نیاز به ابزارهای مناسب و اطلاعات مورد نیاز برای استفاده صحیح از آن‌ها در کنار دسترسی به مشتریان دارند. گیم ایران باید به عرصه جهانی بازی متصل شده و زمینه همکاری بین بازی سازهای ایرانی و خارجی ایجاد شود. آن‌ها برای توسعه آثار خود باید قادر به انتشار آن‌ها و دریافت بازخورد مخاطبان باشند. تحریم‌های آمریکا علیه ایران در این حوزه را می‌توان بسیار مبهم و عمومی دانست. شرکت‌های مختلف برداشت‌های متفاوتی از تحریم‌ها کرده و به همان صورت آن‌ها را اعمال می‌کنند. گوگل پلی اجازه انتشار برنامه‌های رایگان ایرانی را به کاربران خود داده اما اپل تمامی آن‌ها را از استور خود حذف کرده است. آیا بازی سازان ایرانی می‌توانند بازی‌های خود را از طریق ناشران خارجی در مارکت‌های معتبر منتشر کنند؟ نبود پاسخی واضح و روشن منجر به سردرگمی آن‌ها شده و مانعی دیگر بر سر راه آن‌ها به حساب می‌آید.

با این وجود نمی‌توان از موفقیت‌های صنعت بازی ایران نیز غافل شد. کمپانی یونیتی در پاسخ به تحریم‌های ترامپ علیه ایران طرح Unity Without Borders را اجرا کرد. این طرح به تولیدکنندگان کشورهای محدود چون ایران امکان حضور در کنفرانس Unite این شرکت در آمستردام را می‌دهد. همچنین پس از کوشش‌های فراوان بازی سازهای ایرانی چون بهرامی در توییتر،‌ شاهد در دسترس قرار گرفتن نسخه رایگان موتور یونیتی برای ایرانیان بودیم. با این وجود آن‌ها همچنان از سایت یونیتی و داکیومنتیشن‌های رسمی آن محروم هستند.

در این مطلب نگاهی به مشکلات صنعت بازی ایران انداختیم. بازار گیم ایران بسیار بزرگ بوده و به سرعت در حال رشد است. تعداد زیاد بازی سازهای ایرانی مستعد و علاقه فراوان آن‌ها به صنعت بازی بسیار هیجان‌انگیز است. شما چه راه‌هایی را پیش پای بازی سازهای ایرانی قرار می‌دهید؟

برای مطالعه آخرین مقالات بازی همراه پی اس آرنا باشید.