کریستوفر نولان (Christopher Nolan) یکی از محبوبترین و بزرگترین کارگردانان قرن ۲۱ است. در این مطلب زندگی کاری و شخصی نولان را بررسی میکنیم.
شاید بتوان یکی از جذابترین و در عین حال دشوارترین کارها در سینما را کارگردانی دانست. یک کارگردان معمولا مسئول تمامی ابعاد یک پروژه است. او میزانسنها، دکوپاژها، نحوهی روایت و هنرنمایی بازیگران را کنترل کرده و از طرفی هدایت مسیر کلی پروژه را بر عهده دارد. این مهم در رابطه با کارگردانان مولف به اوج خود میرسد. کارگردانان مولف هنرمندانی هستند که صفر تا ۱۰۰ فیلمها را خود انجام داده و مسئولیت تمامی بخشهای آن را بر عهده دارند. یکی از هیجانانگیزترین کارگردانان سالهای اخیر سینمای جهان کریستوفر نولان انگلیسی است. در این مقاله سعی میکنیم تا با این فیلمساز باهوش آشنا شویم.
سبک هنری فیلم های کریستوفر نولان

آثار کریستوفر نولان عمدتا به مسائل وجودی و دانش بشریت از مفاهیم زمان، حافظه و هویت میپردازند. کارهای او با ساختارهای روایی غیر معمول، تصاویر غنی و استفادهی خلاقانه از صدا و موسیقی شناخته میشوند. این کارگردان مولف به خوبی موفق شده تا ایدهها و غرایض هنری خود را با سلیقهی عموم مخاطبان ترکیب کرده و آثاری سرگرمکننده و در عین حال ارزشمند ارائه دهد. استفادهی نولان از افکتهای بصری، مدلها و فیلم سلولوییدی تاثیر فراوانی بر صنعت سینما داشته است.
دوران جوانی و فیلم های کوتاه کریستوفر نولان

کریستوفر نولان در جولای سال ۱۹۷۰ در شهر لندن به دنیا آمد. او فیلمسازی را از کودکی آغاز نمود و نخستین فیلم کوتاهش را در هفت سالگی کارگردانی کرد. نولان فرزند مادری شیکاگویی و پدری انگلیسی بود. این مسئله منجر شده بود تا او دائما بین آمریکا و بریتانیا جا به جا شود. کارگردان فیلمهای جذابی چون فیلم Inception و فیلم Batman Begins در ادامه به دانشگاه لندن رفت. نولان در این دانشگاه در رشتهی ادبیات انگلیسی مشغول به تحصیل شد. او در این زمان به انجمن فیلم این دانشگاه پیوست. در این زمان نولان فیلمهای کوتاهی چون Tarantula، Larceny و Doodlebug را کارگردانی کرد. کریستوفر نولان دو برادر دارد. برادر بزرگتر، متیو فرانسیس نولان، در زندان به سر برده و برادر کوچکتر، جاناتان نولان، هم اکنون نویسندهای مشهور است.
نولان بارها آثار ریدلی اسکات را به عنوان منبع الهام خود معرفی کرده است.
او در سنین جوانی خود تحت تاثیر عناوین علمی تخیلی چون فیلم ۲۰۰۱ A Space Odyssey و فیلم Star Wars قرار گرفت. از دیگر آثار اولیهی او میتوان به انیمیشن استاپ موشنی با الهام از فیلم Star Wars به نام Space Wars اشاره کرد. او در این فیلم با برادر کوچکتر خود، جاناتان، همکاری کرد. عموی نولان در بخش سیستمهای مراقبت سازمان ناسا مشغول بود او با مشاهدهی علاقهی برادر زادهی خود به مسائل فضایی، تصاویری از پرواز موشکهای آپولو را برای او میفرستاد.
کریستوفر نولان مدرک ادبیات انگلیسی خود را در سال ۱۹۹۳ دریافت کرد. او دلیل انتخاب رشتهای نامرتبط به فیلمسازی را گسترش بینش خود عنوان کرده است. این کارگردان مولف پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه به عنوان خوانندهی فیلمنامه (کسی که مشکلات یک فیلمنامه را با مطالعهی نسخهی آزمایشی آن مشخص میکند) فیلمبردار و کارگردان ویدیوهای سازمانی و صنعتی مشغول به کار شد. کارگردان فیلم The Dark Knight در سال ۱۹۹۵ فیلم کوتاه سیاه و سفیدی به نام Lacerny را کارگردانی کرد. فیلمبرداری این فیلم مستقل تنها یک هفته به طول انجامید. فیلم Lacerny در همایش فیلم کمبریج نمایش داده شده و به عنوان یکی از بهترین فیلمهای کوتاه ارسالی از دانشگاه لندن انتخاب شد.
مطلب مرتبط: نگاهی به فیلم های نولان
مطرح شدن با فیلم Memento

کریستوفر نولان نخستین فیلم بلند خود به نام فیلم The Following را در سال ۱۹۹۸ عرضه کرد. او وظیفهی نویسندگی، کارگردانی، فیلمبرداری و تدوین این فیلم را بر عهده داشت. فیلم The Following زندگی نویسندهای جوان و بیکار را به تصویر میکشید. این نویسنده با امید یافتن محتوای مناسب برای نگاشتن نخستین رمان خود به تعقیب آدمهای مختلف در لندن میپرداخت. اما این مسئله سبب شد تا او درگیر دنیای زیر زمینی خلافکاران شود. نولان داستان این فیلم را بر اساس تجربیات خود از زندگی در لندن و دزدی خانهاش نگاشته است. تهیه کنندگی این فیلم بر عهدهی نولان و همسرش، اما تامس، و بازیگر نقش اول آن، جرمی تیوبولد، بود. اکثر افرادی که بر روی این پروژه کار کردند از دوستان و آشنایان نولان بودند. فیلم Following در پس از عرضه با موفقیت هنری خوبی روبرو و برندهی جوایز مختلفی شد. بسیاری از منتقدان آن را یادآور فیلمهای آلفرد هیچکاک افسانهای میدانستند.
موفقیت فیلم Following منجر به افزایش شهرت و اعتبار نولان در جامعهی سینمایی شد.
او در سال ۲۰۰۰ فیلم Memento را عرضه کرد. این فیلم او را به عنوان کارگردانی هیجانانگیز و آینده دار تثبیت کرد. ایدهی اولیهی داستان این فیلم توسط جاناتان نولان به او داده شده بود. جاناتان این ایده را در داستانی کوتاه به نام Memento Mori به کار برد. کریستوفر نولان تصمیم گرفت داستان این فیلم را از انتها به ابتدا بازگویی کند. این ایده در آن زمان با استقبال فراوانی از طرف مدیران استودیوی Newmarket Films که مسئولیت پخش فیلم را بر عهده داشت مواجه شد. آنها بودجهای ۴٫۵ میلیون دلاری به فیلم Memento اختصاص دادند که اجازهی استفاده از بازیگران مطرحی چون Guy Pearce و Carry Anne Moss را به نولان میداد. ممنتو در زمان عرضه با استقبال بسیار خوبی روبرو شد. منتقددان آن را اثری هوشمندانه و تاثیرگذار میخواندند. فیلم Memento توانست فروش خوبی را در آمریکا تجربه کرده و نامزد جوایز معتبر چون گلدن گلوب و اسکار شود. این عنوان در سال ۲۰۱۷ توسط هیئت ملی ثبت فیلم آمریکا به عنوان یکی از فیلمهای تاثیرگذار فرهنگی و تاریخی انتخاب شد.
استیون سودربرگ که تحت تاثیر موفقیتهای نولان قرار گرفته بود، او را برای کارگردانی فیلم Insomnia به کار گرفت. این فیلم با بازی هنرمندان مطرحی چون آل پاچینو، رابین ویلیامز و هیلاری سوانک در سال ۲۰۰۲ عرضه شد. این فیلم با بودجهی ۴۶ میلیون دلاری به عنوان سنتیترین فیلم نولان تا آن زمان شناخته میشد. فیلم Insomnia بازسازی اثری نروژی به همین نام بود. این عنوان داستان دو مامور پلیس که برای بررسی قتل یک نوجوان به آلاسکا رفته بودند را بیان میکرد. این اثر با استقبال خوب منتقدان و مخاطبان روبرو گشت. آنها اتمسفر گیرا و پرداخت مناسب موضوعات اخلاقی مهم آن را تحسین کردند.
پس از عرضهی فیلم Insomnia، نولان تصمیم داشت بر روی فیلم زندگی نامهی هاوارد هیوز با بازی جیم کری کار کند. او فیلمنامهی این اثر را به نگارش درآورد و آن را بهترین نوشتهی خود تا آن زمان میدانست. با این حال هنگامی که نولان مطلع شد مارتین اسکورسیزی افسانهای در حال کار بر روی اثری مشابه به نام فیلم The Aviator است از ادامهی این پروژه منصرف شد. او سپس از کارگردانی فیلم Troy سر باز زد و شروع به کار بر روی اقتباسی از رمان مشهور The Keys to the Street کرد. نولان این پروژه را نیز به دلیل شباهتهای زیاد آن به آثار قبلی خود رها نمود.
صعود به قله با فیلم «بتمن»

کریستوفر نولان در سال ۲۰۰۳ ایدهی ساخت فیلم جدیدی از بتمن را به سران کمپانی وارنر ارائه داد. او کاملا تحت تاثیر شخصیت بتمن و داستانهای او قرار گرفته بود و قصد داشت اثری واقعگرایانه با الهام از آن بسازد. این فیلم در سال ۲۰۰۵ عرضه و با استقبال فراوانی از جانب مخاطبان و منتقدان روبرو شد. بازیگران بزرگی چون «کریستین بیل»، «مایکل کین»، «گری اولدمن»، «مورگان فریمن» و «لیام نیسن» در فیلم «Batman Begins» به ایفای نقش پرداختند. این فیلم نفسی تازه به ژانر ابر قهرمانی دمید. منتقدان بزرگترین نقطهی قوت فیلم بتمن را عمق روانشناختی و داستان واقعگرایانهی آن عنوان کردند. این اثر توانست به هشتمین فیلم پر فروش سال ۲۰۰۵ تبدیل شده و نامزد چندین جایزهی معتبر چون اسکار و بفتا شود.
فیلم بتمن آغاز میکند (Batman Begins) بزرگترین پروژهی نولان تا آن زمان بود.
نولان پیش از بازگشت برای ساخت دومین فیلم بتمن تصمیم گرفت اثری متفاوت بسازد. فیلم The Prestige در سال ۲۰۰۶ عرضه شد. نولان این فیلم را با الهام از رمان کریستوفر پریست در مورد رقابت دو شعبدهباز در قرن نوزدهم ساخت. فیلمنامهی این اثر حاصل همکاری پنج ساله بین او و برادرش بود. فیلم پرستیژ که بازیگران مطرحی چون «هیو جکمن» و «کریستین بیل» در آن هنرنمایی میکردند، با موفقیت هنری و تجاری بسیار خوبی روبرو شد. منتقدان اتمسفر و داستان هوشمندانهی آن را تحسین میکردند. فیلم The Prestige توانست نامزد جایزه بهترین فیلمبرداری و طراحی هنری در مراسم اسکار شود.

در سال ۲۰۰۶، کریستوفر نولان اعلام کرد که ادامهی فیلم بتمن، با نام The Dark Knight ساخته خواهد شد . او در این فیلم تصمیم به گسترش المانهای نوآر فیلم نخست گرفت. فیلم شوالیهی تاریکی داستانی با وسعت بسیار بزرگ را روایت کرده و به بررسی روابط پویای پلیس، سیستم قضایی، قهرمانی چون بتمن، مردم فقیر، سرمایه داران و خلافکاران میپرداخت. فیلم The Dark Knight در سال ۲۰۰۸ عرضه و با تحسین فراوانی از جانب مخاطبان و منتقدان روبرو گشت. فیلم شوالیهی تاریکی به عنوان یکی از بهترین فیلمهای دههی گذشته و یکی از بهترین آثار ابرقهرمانی تاریخ شناخته میشود. منتقدان این فیلم نولان را تعادلی بین سینمای هنری و تجاری، سرگرمی و شاعرانگی و تاریکتر و عمیقتر از هر اثر کمیک بوکی دیگری خطاب میکردند. فیلم شوالیهی تاریکی توانست فروش جهانی شگفت انگیزی را تجربه کرده و نامزد هشت جایزهی اسکار و در رشتههای بهترین بازیگر مکمل و بهترین تدوین صدا برنده شود.

نولان پس از موفقیت آثار خود، توسط مدیران وارنر برای کارگردانی فیلم «Inception» انتخاب شد. او علاوه بر کارگردانی، یکی از نویسندگان و تهیهکنندگان این فیلم علمی تخیلی نیز بود. فیلم اینسپشن مجموعهای از بازیگران محبوب هالیوود چون «لئونارد دیکاپریو»، «تام هاردی»، «الن پیج»، «ماریون کوتیار» و «جوزف گوردون لویت» را شامل میشد. این اثر توانست با موفقیت تجاری و هنری بسیار خوبی روبرو شود. منتدقان آن را یکی از بهترین فیلمهای سال ۲۰۱۰ و اثری هوشمندانه خطاب میکردند. فیلم Inception موفق به فروش ۸۲۰ میلیون دلاری شد. این عنوان هشت نامزدی در مراسم اسکار به دست آورد و توانست در رشتههای بهترین فیلمبرداری، بهترین میکس صدا، بهتری تدوین صدا و بهترین جلوههای ویژه برنده شود.

کریستوفر نولان در سال ۲۰۱۲ سومین و آخرین قسمت از فیلمهای بتمن خود را کارگردانی کرد. فیلم «The Dark Knight Rises» با بازی کریستین بیل و تام هاردی عرضه شد. نولان فیلمنامه ی این اثر را در همکاری با برادرش، جاناتان، و دیوید اس. گویر نگاشت. فیلم The Dark Knight Rises پس از عرضه با استقبال خوبی مواجه شد. منتقدان آن را اثری عظیم و مبهوت کننده خطاب کرده و پایانی مناسب بر سه گانهی بتمن میدانستند.
نولان پس از عرضهی این فیلم، ایدهای را مبنی بر ساخت فیلمی مدرن از سوپرمن در همکاری با دیوید اس. گویر به مدیران وارنر ارائه داد. آنها از این ایده استقبال کرده و نولان را به عنوان تهیه کننده این فیلم به کار گرفتند. وظیفه کارگردانی فیلم Man of Steel بر عهدهی زک اسنایدر گذاشته شد. این فیلم با بازی «هنری کویل»، «ایمی آدمز»، «کوین کاستنر»، «راسل کرو» و «مایکل شنون» در سال ۲۰۱۳ عرضه شد. با وجود موفقیت هنری متوسط، فیلم Man of Steel از نظر تجاری موفقیتی مناسب به حساب میآمد.
حماسههای عظیم

فیلم بعدی نولان اثری فضایی در سبک علمی تخیلی بود. فیلم «Interstellar» در سال ۲۰۱۴ عرضه شد. نسخههای اولیه فیلمنامه این عنوان توسط جاناتان نولان نگاشته شدند. این فیلم بر اساس نظریههای علمی کیپ تورن، دانشمند حوزهی فیزیک تئوری، ساخته شد. داستان فیلم، گروهی از فضانوردان را در راه پیدا کردن خانهای جدید برای بشریت دنبال میکند. در فیلم اینتراستلار بازیگرانی چون «متیو مککاناهی»، «ان هتوی»، «جسیکا چستین» و «مایکل کین» هنرنمایی میکردند. فیلم Interstellar در زمان عرضه با واکنشهای مثبت منتقدان و مخاطبان روبرو شد. این عنوان توانست فروش جهانی ۶۷۰ میلیون دلاری را تجربه کند. منتقدان جلوههای بصری و بلند پروازی موضوعی آن را تحسین کرده و پرداختن فیلم به مسائل انسانی چون غم، ترس و پشیمانی را از نقاط برجسته آن میشماردند.
فیلم اینتراستلار توانست برندهی یک جایزهی اسکار برای جلوههای ویژهی خود و نامزد چهار جایزهی دیگر شود.
نولان در سالهای آینده در کنار همسر خود به تهیه کنندگی فیلمهایی چون Transcendence، Justice League و Batman v Superman Dawn of Justice پرداخت. او همچنین کمپانی فیلمسازی شخصی خود را احداث کرد. این کمپانی در همکاری با کمپانی Zeitgeist به عرضهی نسخهی بلوری فیلمهای مستقل این کمپانی مشغول شد. او در سال ۲۰۱۵ به بنیان فیلم آمریکا پیوست.

فیلم بعدی کریستوفر نولان اثری با محوریت جنگ جهانی دوم و نبرد «دانکرک» بود. این اثر به کلی با کارهای قبلی او فاصله داشته و اثری مستند مانند به حساب میآمد. این فیلم با بازی «فیان وایتهد»، «تام هاردی»، «مارک رایلنس» و «کیلین مورفی» در سال ۲۰۱۷ عرضه شد. فیلم دانکرک (Dunkirk) توانست موفقیت تجاری و هنری خوبی به دست آورده و به پر فروشترین اثر مرتبط با جنگ جهانی دوم تبدیل شود. نولان نخستین نامزدی خود در رشتهی بهترین کارگردان در مراسم اسکار را با این فیلم دریافت کرد.

نولان در سال ۲۰۱۸ نسخهی به روز رسانی شده و ۷۰ میلیمتری فیلم 2001: A Space Odyssey را تهیه و در فستیوال فیلم کن نمایش داد. یازدهمین فیلم بلند نولان برای عرضه در سال ۲۰۲۰ در نظر گرفته شده است. فیلم «Tenet» اثری علمی تخیلی بوده و بازیگرانی چون جان دیوید واشنگتن، رابرت پتینسون، الیزابت دبیکی، ارون تیلور جانسون و مایکل کین در آن به ایفای نقش میپردازند.