معرفی پیمان هوشمند زاده | کم گوی و گزیده گوی

آن‌هایی که عکاسی می‌کنند، «پیمان هوشمندزاده» را بیشتر به عنوان یک عکاس می­شناسند. که زمینه اصلی شهرت ایشان هم بیشتر در حیطه عکاسی است. آن‌هایی هم که در دنیای ادبیات با وی آشنا شده­اند او را به عنوان نویسنده می­شناسند. بعید است که کسی علاقه‌­مند به دنیای ادبیات باشد و علی‌الخصوص ادبیات طنز دوست داشته باشد، و کتاب­های پیمان هوشمندزاده را نخوانده باشد. اغلب آثاری که او نوشته است در حیطه ادبیات طنز جای می­‌گیرد. از کتاب­‌های او به می‌­توان به کتاب «ها کردن»، «روی خط چشم»، «لذتی که حرفش بود» و … اشاره کرد. کارهای او به صورت مجموعه داستان نو‌شته شده‌­اند. با اینکه قالب آثارش خیلی در چارچوب و قواعد کلاسیک داستان کوتاه نمی­‌گنجد، بیشتر ترکیبی از روایت و شکلی از ناداستان است که این نکته در مورد خیلی از داستان­‌های او صادق است.

اولین بار کجا؟

اولین بار با خواندن داستان به فرنگ می­روی با نام پیمان هوشمندزاده آشنا شدم. هر چند داستان «به فرنگ می­روی» نیز آن طور که باید و شاید تحت دسته بندی خاص داستان کوتاه قرار نمی­گیرد. روایت طنازانه‌ی وی از کسی که برای بار اول به فرنگ می­رود و روایت تجربه­ها و خامی­هایش شنیدنی و خواندنی است. نوع روایت­های طنزی که پیمان هوشمندزاده در آثارش به کار گرفته است، با یکدستی قلم و فکرش همراه است. حتی وقتی فکر می­کنیم اینجای داستان ممکن است تجربه شخصی نویسنده باشد و یا در داستانی دیگر بدانیم که کاملا روایت صحنه­سازی شده و حاصل خلاقیت ذهن نویسنده است.

از آثار پیمان هوشمندزاده

کتاب ها کردن در بین دیگر آثار وی، از جهت داستانی بودن اثری متفاوت­ است. در این کتاب هم روایت، شخصیت و تجربه نقش کلیدی دارد، اما طنازی در زبان داستان و خطی روایی که مسیر را برای خواننده مشخص می­‌کند، آن را از دیگر آثار متمایز می­‌کند. برخلاف نویسنده­‌های دیگر که در اینترنت و فضاهای مجازی بسیار فعال هستند و می­‌نویسند و روزمره­‌هایشان را به اشتراک می­‌گذارند، از پیمان هوشمندزاده فقط می­توان به یک وبلاگ اشاره کرد که در حال حاضر غیرفعال است. و یک صفحه اینستاگرام که گاهی در آن نوشته­‌های چاپ شده به اشتراک گذاشته می‌شود. در آثاری که از پیمان هوشمندزاده منتشر شده، میل به روایت کردن نسبت به پایبند بودن به عناصر داستان کوتاه بیشتر دیده می‌­شود. نثر وی قوی و راوی شخص است که معمولا به خود نویسنده نزدیک است. می­توان گفت که هوشمندزاده از آن دسته نویسنده­‌هایی که بیشتر بر تجربه‌­ها تکیه دارد نه بر خیال پردازی­های داستانی.

جالب است که بدانید این طنازی در قلم نویسنده چطور به دنیای عکاسی وی و نگاه او راه پیدا می­کند. چندی پیش نمایشگاهی با عنوان «عالیجناب خروس» از آثار وی برپا شد. در بیانیه این نمایشگاه آمده بود:

«هوشمندزاده هنوز چند متری با دسته مرغ‌ها فاصله داشته که متوجه نگاه خشمگین و پر از حسادت خروس‌ها می­شود و شروع به عکاسی از آن‌ها می­‌کند که آن روز بعد از دیدن تصاویر متوجه می­‌شود که خروس‌­ها انسان­گونه به نظر می­‌آیند و آن­‌ها احساسات و اشاراتی را از خود نشان می­‌د‌ادند که به نظر ما انسان­‌ها فقط مختص خودمان است. این مجموعه تفسیری اجتماعی از جامعه مرد سالارانه ما است. هر چند این نیز نقدی بر تصورات ما انسان­‌ها است که خودمان را از دیگر حیوانات برتر می­‌دانیم.»

هم چنین توجه وی به اشیا در مجموعه عکس­‌هایی که به کمربندها، کبریت‌­ها و چاقو­ها می­‌پردازد نوعی نگاهی طنز است. اگر در ادبیات طنز به دنبال نگاهی باشید که متفاوت باشد و شما را با لبخند و فکر درگیر کند، آثار بصری و ادبی، و روایت­‌های پیمان هوشمندزاده همان چیزی است که به شدت شما را درگیر و علاقه­‌مند می­‌کند. برای طنازانه گفتن لازم نیست که آنقدر گفت که زیاد باشد و یا از لودگی بگذرد. کافیست کم بگوییم. با فکر بگوییم. و آن موضوع که می­خواهیم طنازانه بیانش کنیم برای ما طنزی ایجاد کرده باشد. حتی نگاه نوستالژیک می­‌تواند به منزله­ نگاه طنزی نسبت به چیزهایی باشد که زمان هویت و کاربرد آن­‌ها را عوض کرده است. نوستالژی در متن و آثار وی حاصل ترکیب نگاهی با تامل، حسرت و به سوال کشاندن آن‌­هاست.به طور مثال در کتاب لذتی که حرفش بود، که تحت عنوان فرعی شش تک نگاری درباره دیدن و زیستن منتشر شده است، پیمان هوشمندزاده به روایت شخصی صرف می­‌پردازد. یعنی این طور احساس می­‌شود که باتوجه به عنوان فرعی کتاب، و با توجه به نوع روایت­‌ها که بیشتر شبیه به دنیای شخصی وی است این کتاب هدفی برای داستان گفتن نداشته باشد و بلکه بیشتر بخواهد روایت کند.