نقد سریال نوبت لیلی | قسمت های اول تا سوم

سریال نوبت لیلی، مدتی است که در پلتفرم نماوا پخش شده، و مخاطبان و منتقدان خود را پیدا کرده است. روح الله حجازی، پس از ساخت چند اثر موفق سینمایی، این بار به سراغ ساخت سریالی رفته است که پا را از چارچوب­‌های امتحان پس داده سینمای ایران فراتر گذاشته است، از این رو کار سختی در پیش دارد.

پرداختن به ژانر علمی تخیلی در ایران، به لحاظ فرهنگی و مذهبی کاری سخت است و اگر کارگردان از عهده پرداخت داستان و صحنه­‌های تخیلی برنیاید، شکست سنگینی خواهد خورد. در این نقد با تماشای سه قسمت از سریال، بررسی می­‌کنیم که نویسندگان اثر، مهدی شیرزاد، سروش چیت‌ساز و روح‌الله حجازی تا چه اندازه از پس نوشتن روایتی تخیلی برآمده و از طرفی، مایه نظری دنیاهای موازی را تا چه میزان دستمایه کار خود قرار داده­‌اند؟

نقد قسمت اول سریال نوبت لیلی

روحی، زنی میانسال است، که برای برطرف کردن یک نفرین خانوادگی سعی دارد نیمه یک نگارگری که مربوط به یکی از داستان‌­های هفت پیکر نظامی است را به هر طریقی به دست آورد. در این راه لیلی، دختر خردسالش را نیز با خود همراه می­‌کند.

قسمت اول که به معرفی فضا و شخصیت‌­ها می­‌پردازد، شرح ماوقع این جستجو است و با مرگ روحی تمام می ­شود، خود به لحاظ مدت زمان و به لحاظ سیر وقایع، می‌­تواند یک فیلم کامل سینمایی طلقی شود.

چیزهایی که لیلی می‌بیند (همانند یک رویا)، برهم خوردن عروسی سه دختر بزرگ خانواده، نسوختن نسخه اصلی نگارگری و وقایع دیگر تماما مخاطب را آماده دیدن فیلمی تخیلی می­‌کند که با یاد کردن واضح چندباره از جهان‌های موازی و اتفاقات غریبی که در خانه می‌افتد، مایه نظری آن را نیز می­‌توان دریافت.

این که نویسندگان سریال، تا چه میزان به نظریه دنیای موازی واقفند، هنوز با پخش این سه قسمت مشخص نیست، اما استفاده از المان­‌های رفت و برگشت به این دنیاها توسط نویسندگان می­‌تواند ما را امیدوار کند که آن‌ها مطالعات اولیه را از این نظریه داشته‌اند.

نقد قسمت دوم سریال نوبت لیلی

قسمت اول از سریال نوبت لیلی، داستان جذابی را با فضاسازی غریب به مخاطب ارائه می­‌دهد که با کارگردانی دقیق و غریب حجازی کامل شده است. اما این شروع طوفانی، با یک قسمت دوم معمولی، افت شدیدی می‌­کند. قبل از شروع قسمت دوم و قبل از تیتراژ، جملاتی نمایان می­‌شود که در آن جملات، کارگردان به تخیلی بودن وقایع سریال تاکید می­‌کند. این کار نشان از دشواری فیلم سازی در این ژانر در ایران دارد، و احتمالا عوامل سریال با این کار خواسته­‌اند که از پیشامدهای احتمالی بعدی جلوگیری کنند.

در قسمت دوم لیلی بزرگ شده است و به دنبال حل معمایی است که مادرش سال‌ها به دنبال آن بوده است. رفت و آمدهای گاه و بیگاه به جهانی دیگر، که این بار کارگردان در فضاسازی آن چندان موفق عمل نکرده است، استفاده از نریشن طولانی توسط لیلی و سرگردانی خود لیلی در کشف حقیقت مخاطب را نیز سرگردان می­‌کند.

بزرگسالی لیلی با یک نریشن شروع می‌شود. او ظاهرا روی صحنه تئاتر یا در یک پلاتو یا بلک باکس، مونولوگی از وضعیت زندگیش می­‌گوید و این که تا به امروز چه بر سرش آمده است. همچنین در یک فضای نامتعارف، لیلی را روبه‌روی یک کتابخانه بزرگ می‌­بینیم که کتابی را انتخاب می‌کند. این سکانس، احتمالا ادای دینی به فیلم میان­ ستاره­ ای کریستوفر نولان است. در فیلم میان­ ستاره­‌ای، سکانس کتابخانه، کودکی و بزرگسالی کاراکتر دختر را به هم پیوند می­‌زند و مهم­ترین سکانسی است که در آن شخصیت دختر به همراه مخاطب، متوجه می‌­شود که پدرش در جایی همچون کرم چاله از زمانی دیگر به دیدنش آمده تا پیام مهمی را به او منتقل کند.

حالا در سریال نوبت لیلی نیز، وجود این سکانس، چنین معنای ضمنی را برای مخاطب تداعی می­‌کند. از طرفی بازیگر تئاتر بودن لیلی و دوستانش به کاراکتر آن‌ها بسیار نزدیک و انتخاب درستی برای شخصیت­ پردازی لیلی است. دختری که با بازیگر بودنش، دنیاهای دیگر را روی صحنه تجربه می‌­کند و بر این باور است که در زندگی حقیقی نیز این امکان وجود دارد.

اما از سویی دیگر، در قسمت دوم، مخاطب نیز به جهان دیگر و داستان اساطیری آن کشیده می‌­شود. سکانس‌­هایی که در جهانی دیگر می‌گذرند، کش دار و خسته­ کننده شده‌اند. دلیل آن هم عدم موفقیت کارگردان در فضاسازی دنیایی است که احتمالا نه خودش دیده و نه مخاطب.

لباس­‌های کاراکترها در دنیای دیگر، عجیب نیستند، اما قدری مضحک به نظر می‌رسند. از طرف دیگر بازیگران نیز تا به اینجای کار نتوانسته‌اند با آن دنیا ارتباط برقرار کنند. اما نکته جالب توجه ترکیب دنیایی دیگر با اساطیر ایرانی است که باید دید در ادامه نویسندگان با استفاده از آن، قرار است چه معانی ضمنی را برای مخاطب بیافرینند.

نقد قسمت سوم سریال

در قسمت سوم، اوضاع به روال قسمت دوم پیش می ­رود. لیلی هنوز سرگردان است و حالا افسردگی هم به سراغش آمده. روایت دنیای دیگر نیز هنوز جذاب و گیرا نشده است و تکلیفش با مخاطب مشخص نیست. استفاده از قصه­‌های پریان، مانند سفیدبرفی، که لیلی برای بازی با کودکان لباس او را پوشیده است، معلوم نیست که دلیلی دارد و یا برای زیبایی بیشتر و چند دیالوگ بامزه طراحی شده است؟

با این حال در قسمت سوم شخصیت جدیدی معرفی می­‌شود. پسر جوانی که او نیز به دنبال نیمه نگارگری است که نزد خانواده لیلی حضور دارد و خودش را صاحب آن می­‌داند. سکانس معرفی پسر چندان جذاب از کار درنیامده است و معلوم نیست با چه آدمی سروکار داریم؟ اما در ادامه، در سکانسی که بر سر راه لیلی قرار می‌­گیرد و می­‌کوشد به عمد توجه او را به خود جلب کند، بیشتر با این کاراکتر همراه می­‌شویم.

در قسمت سوم، زنی که گویا زن پادشاهی در دنیای موازی است، موفق می‌شود به جهان دیگر (جهان فعلی ما)، از طریق یک دروازه آینه‌ای پا بگذارد. استفاده از یک مکان ثابت برای رفت و برگشت به دنیاهای موازی یکی از المان­‌های شناخته شده این دنیاها است. اما در سکانسی که خود لیلی با پدرش صحبت می­‌کند، مستقیما اشاره می­‌کند، که اتفاقی که به دنبال آن است و بر سر خودش آمده ربطی به دنیاهای موازی ندارد. و این موضوع، سرگردانی مخاطب را بیشتر می­‌کند که فیلم‌نامه با چه جهانی سروکار دارد؟ البته شاید لیلی هم اشتباه می­‌کند. زیرا لیلی دیگری نیز وجود دارد که انگار از وجود لیلی دنیای ما باخبر است!

در نهایت، باید دید که سازندگان سریال، در قسمت­‌های پیش رو ما را با چه دنیایی روبه‌رو می­‌کنند و تا چه حد از پس داستان جذاب و دشواری که مشغول روایت آن هستند برخواهند آمد؟ به طور کل، ساخت سریال یا فیلم در ژانر تخیلی، در ایران اتفاق مبارکی است که باید آن را با نگاهی مثبت دنبال کرد.