تاخیر در رشد جنسی (Delayed sexual development) و ارتباط آن با غدد درون ریز بدن
بلوغ در انسان‌ها جنبه‌های مختلفی دارد؛ از بلوغ فکری گرفته تا بلوغ جسمی و جنسی. بلوغ در افراد زمان‌بندی کاملا مشخصی ندارد اما معمولا از 9 تا 14 سالگی، فرایند‌های مربوط به‌بلوغ شروع می‌شوند و در این بین، به‌تاخیر افتادن هر کدام از این انواع بلوغ مشکل ساز است و نوعی از بلوغ که بیشتر شاهد به‌تعویق افتادن آن هستیم، بلوغ جنسی است. این مشکل معمولا مرتبط با غدد درون ریز و مشکلات هورمونی است و به‌همین جهت، ما در ادامه این نوشته از درمانکده قصد داریم تا به‌صورت کامل به‌بررسی عقب افتادن بلوغ جنسی و ارتباط آن با غدد درون ریز صحبت کنیم؛ پس تا انتها با ما همراه باشید.
بلوغ جنسی چیست؟
اگر بخواهیم درباره زمان بلوغ جنسی قضاوت کنیم، بهتر است در ابتدا خود موضوع بلوغ جنسی را بشناسیم. بلوغ جنسی زمانی رخ می‌دهد که بدن یک زن یا یک مرد در حال آماده شدن برای تولید مثل باشد. تا پیش از این زمان، امکان تولید مثل نه‌تنها در انسان، بلکه برای هیچ موجود دیگری وجود ندارد. بلوغ جنسی در دختران و پسران با رشد اندام‌های جنسی و ترشح هورمون‌های مربوط به‌تولید مثل همراه است و معمولا عوارض فکری مانند عصبی شدن یا بی‌طاقت شدن فرد نیز مشاهده می‌شود.
تاخیر در بلوغ جنسی چیست؟
با توجه به‌تعریف مذکور، می‌توان نتیجه گرفت که هر گونه بروز تاخیر در بلوغ فرد را می‌توان بلوغ جنسی دیررس در نظر گرفت. در مقابل این نوع از اختلال در بلوغ، بلوغ جنسی زودرس نیز وجود دارد که به‌بلوغ دختران و پسران قبل از 10 سالگی گفته می‌شود. بلوغ دیررس رایج‌تر از بلوغ زودرس است و خیلی هم نگران‌کننده نیست؛ بازه‌های زمانی چند ماه تا یک سال تاخیر در بلوغ جنسی نگران‌کننده نیستند.
علائم تاخیر در بلوغ جنسی
با وجود اینکه بلوغ جنسی دیررس بسیار شایع است و معمولا نیازی به‌درمان ندارد، برخی از انواع این اختلال وجود دارند که مدت زمان زیادی به‌طول می‌انجامند. در بلوغ جنسی دیررس، فرد به‌یک نوجوان کامل تبدیل شده اما هنوز از نظر جنسی در حد یک کودک است! علائم زیر در سنین 14 سالگی و بعد از آن در پسران می‌تواند نگران‌کننده باشد:
- صدا با فرکانس زیر و نازک
- قد کوتاه و لاغری غیر طبیعی
- آلت تناسلی رشد نکرده و کوچک
- بیضه‌های کوچک‌تر از 2.5 سانتی متر
- جمع شدن چربی در اطراف شکم و لگن
- بدن بی‌مو یا بسیار کم مو با موهای نازک
همچنین برای دختران موارد زیر می‌تواند نگران‌کننده باشد:
- عدم رشد سینه ها
- عدم شکل‌گیری کامل رحم
- عدم رشد موهای زائد در ناحیه تناسلی
- عدم شروع قاعدگی (این موضوع تا 16 سالگی مشکلی ندارد)
عوارض تاخیر در بلوغ جنسی
با توجه به‌اهمیت بلوغ جنسی در تولید مثل، شاید تصور کنید که تاخیر در بلوغ جنسی تنها مشکلات جنسی را به‌همراه دارد اما عوارض این مشکل، قدری گسترده‌تر بوده و به‌شرح زیر هستند:
- ضعف جسمانی
- یائسگی زودرس
- ناتوانی جنسی
- ضعف استخوانی و شکستگی‌های پی در پی
تاخیر زیاد در بلوغ جنسی، هم برای پسران و هم برای دختران خطرناک و مشکل‌ساز است اما عوارض این مشکل می‌توانند در آینده، بیشتر زندگی بانوان را مختل کنند. به‌همین واسطه بانوانی که در دوران نوجوانی این مشکل را تجربه کرده‌اند، باید به‌صورت مرتب چکاپ های ضروری زنان مربوطه را انجام دهند.
انواع تاخیر در بلوغ جنسی
مشکل تاخیر در بلوغ را می‌توان به‌دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی کرد که هر کدام شرایط متفاوتی را برای دختران و پسران ایجاد می‌کند و این موارد به‌شرح زیر هستند:
هیپوگنادیسم اولیه
این نوع ا تاخیر در بلوغ جنسی زمانی رخ می‌دهد که غدد جنسی افراد به‌اندازه کافی، یا اصلا هورمون جنسی تولید نمی‌کند؛ در پسران بیضه‌ها به‌اندازه کافی تستوسترون تولید نمی‌کنند و در دختران تخمدان‌ها به‌اندازه کافی استروژن تولید نمی‌کنند. این مشکل می‌تواند تحت یک‌سری عوامل گذرا رخ بدهد و یا به‌صورت دائمی باشد که به‌هر جهت، برای پیگیری درمان باید به‌یک دکتر غدد خوب در تهران یا هر کجای دیگر که می‌شناسید مراجعه کنید.
هیپوگنادیسم ثانویه (مرکزی)
در این مشکل، غدد تولید‌کننده هورمون‌های جنسی سالم هستند اما کنترل‌کنندگان غدد درون ریز یعنی هیپوتالاموس و هیپوفیز دچار مشکل هستند و به‌همین واسطه، غدد تولید‌کننده هورمون‌های جنسی، پیام ترشح هورمون را یا به‌صورت نا منظم دریافت کرده و یا اصلا دریافت نمی‌کنند و به‌همین واسطه، فرایند بلوغ جنسی با اختلالات شدیدی رو به‌رو می‌شود. البته ممکن است که غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس دچار مشکل نباشند و مشکل از زنجیره فرمان‌ها و یا سیستم عصبی مسئول در مخابره پیام باشد.
تشخیص دقیق تاخیر در بلوغ جنسی
زمانی که احساس شد که فردی دارای تاخیر در بلوغ جنسی است، برای تعیین جزئیات دقیق‌تر باید مراجعه به‌پزشک متخصص صورت گیرد. به‌صورت کلی، دو روش آزمایش و عکس‌برداری برای تشخیص نوع تاخیر در بلوغ جنسی وجود دارد که پس از بررسی‌های فیزیکی بیمار مانند بررسی نواحی تناسلی و سینه در دختران تجویز شده و به‌شرح زیر هستند:
آزمایش
آزمایش بررسی شرایط هورمونی فرد از طریق یک آزمایش خون قابل تشخیص است اما در صورتی‌که نگرانی از آسیب کروموزم هم وجود داشته باشد، از آزمون کاریوتایپ استفاده می‌شود. تست‌ها و آزمون‌های دیگری نیز وجود دارند که باید به‌صلاح‌دید پزشک و بر اساس شرایط صورت گیرند.
تصویر برداری
هدف از تصویربرداری، بررسی ابعاد بیضه‌ها و تخمدان‌ها است که بررسی شود آیا بر اساس سن ابعاد استانداردی دارند و یا نه. همچنین از طریق اسکن M.R.I پزشک می‌توان شرایط غده هیپوفیز و هیپوتالاموس و اختلالات و یا وجود هر گونه تومور را بررسی کند.
درمان بلوغ دیررس
نوع درمان برای بلوغ زودرس معمولا با استفاده از دارو است و تنها در صورتی‌که توموری وجود داشته باشد، جراحی تجویز خواهد شد. نوع داروها و هورمون درمانی باید بسته به‌دلیل مشکل و توسط پزشک متخصص تعیین شود اما در کلی‌ترین حالت ممکن، برای پسران سعی می‌شود تا سطح تستوسترون و برای دختران سعی می‌شود تا سطح استروژن را در بدن کنترل کرد.
جمع‌بندی
بلوغ دیررس، موضوعی بسیار رایج در بین نوجوانان است و هم پسران و هم دختران به‌نحوی با آن درگیر خواهند بود. در این بین تنها برخی از موارد به‌درجه حاد بودن می‌رسد که نیازمند درمان باشد. درمان این مشکل با نکات زیادی همراه است و ما در این نوشته تمام تلاش خود را به‌کار بستیم تا تمام این نکات را با شما در میان بگذاریم.
در صورتی‌که برای پیگیری بیشتر این مشکل یا هر مشکل دیگری قصد مراجعه به‌پزشکان متخصص را دارید، می‌توانید از طریق سایت نوبت دهی آنلاین درمانکده، برای دریافت نوبت از بهترین متخصصان، از دکتر غدد گرفته تا دکتر زنان خوب در تهران و هر کجای دیگر اقدام کنید.
